«Εὔιον ὦ Διόνυσε Βρόμιε και Σεμέλας παῖ, χωρεῖς τερπόμενος κατ᾽ὄρεα Νυμφᾶν ἐρατοῖς ἐν ὕμνοις»
(Αριστοφάνης, 445 – 386, Θεσμοφοριάζουσαι, Στροφή γ’ στ. 990-994)
(= Χαίρε, γεια σου Διόνυσε, Βροντερέ, της Σεμέλης γιε, που χαίρεσαι χορεύοντας στα βουνά με τους λαχταριστούς ύμνους των Νυμφών)
«Ὦ ἴτε Βάκχαι, ἴτε Βάκχαι, Τμώλου χρυσορόου χλιδᾷ μέλπετε τόν Διόνυσον βαρυβρόμων ὑπό τυμπάνων,εὔια τόν εὔιον ἀγαλλόμεναι θεόν»
(Ευριπίδης, 480-406, Βάκχαι, επωδός στ. 153-158)
(=Ελάτε Βάκχες, ελάτε Βάκχες με τα πλούσια στολίσματα του χρυσορέοντος Τμώλου. Ψάλλετε τραγούδια για τον Διόνυσο με τα βαρύγδουπα τύμπανά σας δίνοντας χαρά βακχική στο βακχικό θεό)
«Πατρίους παραδοχάς, ἅς θ᾽ὁμήλικας χρόνῳ κεκτήμεθ᾽οὐδείς αὐτά καταβαλεῖ λόγος οὐδ᾽εἰ δι᾽ἄκρων τό σοφόν ηὕρηται φρενῶν»
(Ευριπίδης, 480-406, Βάκχαι, Τειρεσίας στ. 201-204)
(= Τα πατροπαράδοτα έθιμα (εθνικές παραδόσεις), όσα έχουμε κληρονομήσει στην ανέλιξη της ζωής μας, αυτά δεν τα “γκρεμίζει” κανένας λόγος, ακόμα κι αν με λεπτόλογη σκέψη έχει ανακαλυφθεί κάτι σοφό)
Σκόρπιοι στίχοι από τις Βάκχες του Ευριπίδη
ΔΙΟΝΥΣΟΣ: Ὁρῶν ὁρῶντα, καί δίδωσιν ὄργια* (470)
(Μ᾽έβλεπε και τον έβλεπα και μου δίδαξε τα μυστήρια (τις τελετές του).
ΠΕΝΘΕΥΣ: Τά δ᾽ὄργ᾽ἐστί τίν᾽ἰδέαν ἔχοντά σοι; (471)
(= και τα μυστήρια αυτά ποια μορφή έχουν απ’ όσο ξέρεις;)
ΔΙΟΝΥΣΟΣ: Ἄρρητ᾽ἀβακχεύτοισιν εἰδέναι βροτῶν (472)
(= δεν λέγονται, για να μην τα ξέρουν όσοι δεν είναι μυημένοι στα βακχικά μυστήρια).
«Νῦν δέ σύγγνωθι, Διόγενες, Ἡρακλέα μιμοῦμαι καί Περσέα ζηλῶ, καί τά Διονύσου μετιών ἴχνη, θεοῦ γενάρχου καί προπάτορος, βούλομαι ΠΑΛΙΝ ἐν ΙΝ-ΔΙΑ* νικῶντας Ἕλληνας ἐγχορεῦσαι καί τούς ὑπέρ Καύκασον ὀρείους καί ἀγρίους τῶν βακχικῶν ΑΝΑΜΝΗΣΑΙ κώμων».
(Πλούταρχος 50-120, Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής, 332β)
(= Τώρα όμως συγχώρεσέ με, Διογένη, μιμούμαι τον Ηρακλή και ζηλεύω τον Περσέα και ακολουθώ τα ίχνη του Διονύσου, ο οποίος θεός είναι αρχηγός του γένους μου και πρόγονός μου και θέλω ΠΑΛΙ μέσα στηνΙνδία να στήσω χορούς των Ελλήνων νικητών προς τιμήν του Διονύσου, και να υπενθυμίσω τα βακχικά μυστήρια (όργια) στους πέραν του Καυκάσου κατοικούντας ορεινούς και αγρίους λαούς).
Ο Διόνυσος είχε επισκεφθεί την Ινδία πριν τον Μέγα Αλέξανδρο!
σχόλιο: Ο Μ. Αλέξανδρος ομολογεί πως έχει σκοπό να ακολουθήσει τα ίχνη του θεού Διονύσου που είχε πρώτος κατακτήσει την Ινδία και ήταν αυτός που πρώτος γεφύρωσε / έζευξε τον ποταμό Ευφράτη. Επιπλέον θέλει να ανασυστήσει τους χορούς τους Διονυσιακούς και να ανακαλέσει στη μνήμη των αγρίων και ορεινών λαών του Καυκάσου τα βακχικά μυστήρια (τελετές). «Ἀλλ᾽ὁ πρῶτος μέν (= Διόνυσος) ἐλάσας ἐπί Ἰνδούς στρατείᾳ, πρῶτος δέ Εὐφράτην γεφυρώσας ποταμόν· Ζεῦγμά τε ὠνομάσθη πόλις καθ᾽ὅ,τι ἐζεύχθη τῆς χώρας ὁ Εὐφράτης καί ἔστιν ἐνταῦθα ὁ κάλως καί ἐς ἡμᾶς ἐν ὧ τόν ποταμόν ἔζευξεν, ἀμπελίνοις ὁμοῦ πεπλεγμένος καί κισσοῦ κλήμασι»
(Παυσανίας, 110-180, “Περιήγησις “Ελλάδος” βιβλ. 10ο, 29, 5)
(=Αλλά εκείνος (ο Διόνυσος) που πρώτος έκαμε εκστρατεία κατά των Ινδών και που πρώτος γεφύρωσε / έζευξε τον Ευφράτη ποταμό· το όνομα Ζεύγμα δόθηκε σε μια πόλη στο μέρος εκείνο της χώρας, όπου ζεύχθηκε ο Ευφράτης και στο μέρος αυτό σώζεται ως την εποχή μας η χοντρή τριχιά (καραβόσκοινο, παλαμάρι), με την οποία ζεύχθηκε ο ποταμός, πλεγμένος με βλαστούς αμπέλου και κισσού).
Αυτά τα αναφέρει διεξοδικά ο Έλλην επικός ποιητής Νόννος ο Πανοπολίτης, από την πόλη του Πανός στην Αίγυπτο που άκμασε στα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα. Στο μέγα έπος του, “τα Διονυσιακά”, σε 48 ραψωδίες (ήτοι μία Οδύσσεια και μία Ιλιάδα μαζί), που έχει ως υπόθεση την εκστρατεία του Διονύσου στην Ινδία*. Το έπος τελειώνει με την κατανίκηση του βασιλιά των Ινδιών Δηριάδου από το Διόνυσο.
Πολλοί ευφάνταστοι Έλληνες “ιστορικοί” το θεωρούν ότι έχει μυθώδες περιεχόμενο και το αντιμετωπίζουν ως παραμύθι, αγνοώντας ότι “όσα μύθια τόση αλήθεια” ρήση του θυμόσοφου λαού.
――――――
* Εὔιος = Βάκχος από το επιφώνημα εὖα – εὐοῖ.
* εὐασμός = σαβασμός, από το εὐάζειν = οργιάζειν, εορτάζειν την εορτή του Βάκχου, ιερουργείν, μυστηριάζειν. Σάβος ή Σαβός = ο Σαβάζιος = ο Διόνυσος. Οι Σάβοι = ιερείς ή οργιαστές του Βάκχου, ενθουσιώντες (εξ᾽ου και το λεγόμενο σήμερα ζαβός = τρελός)
* Βρομισμός = ο βρόμος = μέγας θόρυβος, μεγάλη ταραχή, βρόντος. Βρόμιος = βακχικός, ο ανήκων ή αφορών εις τον Βάκχον. Βρομιάζομαι = βακχεύω, ενθουσιάζομαι.
* Καρναβάλι: από το carne + levare = αφαιρώ, απομακρύνω το κρέας ή από το carne+levamen = άρση του κρέατος.
* Κουλουμισμός (culumus ή cumulus = σωρός, αφθονία, περίσσευμα, πέρας, τέλος. Υποδηλώνει το κατά την εορτήν αυτή λαμβάνον χώρα υπερβολικό φαγοπότι ή το πέρας της εορταστικής περιόδου των Απόκρεω, που αρχίζει από την Πέμπτη της κρεοφάγου (κοινώς Τσικνοπέμπτη) ή από το ρήμα cumulo = συναθροίζω, συγκεντρώνω. Υπάρχει και η άποψη ότι προέρχεται από το columna = ο κίων του ναού του Ολυμπίου Διός, επειδή εκεί συγκεντρώνονταν οι βακχικοί.
* Βρωμισμός = ο Βρώμος = δυσωδία, δυσοσμία, ακαθαρσία, βρωμιά και βρώμιος = ο βρωμερός, ο ακάθαρτος, ο λερός.
* ΙΝ-ΔΙΑ < παράγεται από το ἴν-ις, αιτ. ἶν-ιν +Δία = τέκνο του Διός. Ονομάστηκε Ινδία λόγω του γυιου του Διονύσου.
* Όργια = μυστηριακές πράξεις και τελετές προς τιμήν του Διονύσου και της Δήμητρας. Παράγεται από το α) ὀργᾶν καί ἐπιθειάζειν. β) Από το ὀρέγω = επιθυμώ (όρεξη) γ) από το ὀρέγω = εκτείνω, απλώνω τα χέρια μου (οργυιά, μονάδα μήκους), δ) Από το ἐπιτελεῖσθαι ἐν ταῖς ὀργάσιν αὐτοῦ = εκτελώ τα όργια (μυστήρια) του Διονύσου και ε) από το έργο.
σχόλιο: στην κακόσημη / μειωτική σημασιολογική εξέλιξη της λέξης όργια (ακόλαστες, ανήθικες πράξεις) συνέβαλε τόσο η παρετυμολογική σύνδεση με τη λέξη οργή = οργασμός, όσο και η δυσμενής και κακόβουλη θεώρηση του περιεχομένου των μυστηριακών οργίων κατά τη χριστιανική εποχή. Οι Έλληνες τελούσαν σεμνά όργια, σεμνές τελετές και συμπόσια φιλοσοφικά, ενώ οι Ρωμαίοι άσεμνα όργια. Επομένως είναι ιστορικά λανθασμένος ο χαρακτηρισμός “Ελληνο-Ρωμαϊκός πολιτισμός” γιατί έτσι εξισώνουμε τον δημιουργό με τον αντιγραφέα του.
Πέτρος Ιωαννίδης
Καθηγητής φιλόλογος του 2ου ΓΕΛ. Βούλας
