Του Νίκου Τσούλια
Φρονώ ότι το σχολείο του μέλλοντος μεταξύ άλλων θα έχει και το εξής στοιχείο: θα είναι περισσότερο προσαρμοσμένο στις ανάγκες και στις τάσεις των μαθητών και δεν θα τους «καλεί» απλά και μόνο να προσαρμοστούν στις δικές του οριοθετήσεις, όπως γίνεται σήμερα. Θα είναι ένα θεσμός που θα καλλιεργεί και θα προάγει – εκτός των σημερινών βασικών λειτουργιών του – τηναυτοέκφραση των εκπαιδευόμενων. Ήδη η ΟΥΝΕΣΚΟ – σε σχετικό πόνημά της για την εκπαίδευση του 21ου αιώνα – θεωρεί ότι το σχολείο πρέπει να «ανακαλύπτει το θησαυρό που έχουν οι μαθητές μέσα τους», να μετασχηματιστεί δηλαδή η παραδοσιακή διαδικασία μάθησης, που έχει ιστορικό φορτίο αρκετών αιώνων, σε μια κατεύθυνση πιο μαθητοκεντρική και πιο δημιουργική.
Σήμερα γίνονται κάποιες σποραδικές τέτοιες απόπειρες, μέσα από τη μορφή δημιουργικών εργασιών, εκδηλώσεων τέχνης και πολιτισμού και οφείλονται στις πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων. Ωστόσο, πόρρω απέχουμε από το να έχουμε κατακτήσει έναν θεσμό μάθησης που να τείνει σε θεσμό γενικότερου εκπολιτισμού και εξανθρωπισμού των μαθητών. Εδώ φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γνώση είναι έκφραση και εκδήλωση του κάθε παιδιού και ότι δεν είναι ανεξάρτητη ως ένα «φόρεμα» που θα φορεθεί. Δηλαδή θα πρέπει οι εκπαιδευόμενοι να έλθουν σε θέση υποκειμένου, προκειμένου να ανιχνευθούν οι τόσες και τόσες τάσεις αυτόβουλης μάθησης και κοινωνικής ανέλιξης των μαθητών.
Σήμερα διδάσκουμε ένα ενιαίο σώμα γνώσεων, με έναν σχεδόν ομοιόμορφο τρόπο διδασκαλίας και διδακτικής μεθοδολογίας, παρά το γεγονός ότι από τη σύγχρονη παιδαγωγική έχει προκριθεί η έννοια της «διαφοροποιημένης διδασκαλίας» προκειμένου ο εκπαιδευτικός να ανταποκρίνεται πιο αποτελεσματικά στις ποικίλες δυνατότητες και δεξιότητες – μαθησιακές και πολιτισμικές – των μαθητών. Αλλά το μέλλον δεν το …φέρνει το ημερολόγιο και η ροή του χρόνου, δεν έρχεται μόνο του, αν δεν το δημιουργήσουμε εμείς! Και ακόμα, το σχολείο του μέλλοντος δεν θα εμφανιστεί κάποια «καλή πρωία» ως ένα ουρανοκατέβατο σχήμα, αλλά θα αναδύεται σιγά σιγά μέσα από σταδιακούς μετασχηματισμούς του σημερινού σχολείου.
Αλλά τι μπορεί να περιλαμβάνει μια μεταμόρφωση του παραδοσιακού σχολείου, που να προωθεί την αυτενέργεια και τη δημιουργικότητα των μαθητών με μεθοδικό τρόπο και πώς θα αναδείξουμε ένα σχολείο του πολιτισμού και της παιδείας, της αυτενέργειας και της αυτοέκφρασης των μαθητών; Πολλές μπορεί να είναι οι ιδέες, άλλες ήδη υπαρκτές και άλλες διαρκώς ανιχνεύσιμες από κάθε σχολείο και από κάθε μαθητή.
Η δική μου προς τούτο σκέψη είναι η καλλιέργεια της δημιουργικής γραφής των μαθητών. Προφανώς υστερώ έναντι των φιλόλογων, αλλά προσπαθώ να καλύψω την υστέρησή μου με βάση το προσωπικό πάθος για το γράψιμο (κυρίως) και την μακρόχρονη εμπειρία μου στη αρθογραφία. Βασική φιλοδοξία μου είναι η καλλιέργεια εκκολαπτόμενων συγγραφέων. Και μόνο η ιδέα ότι μπορεί να έχω ρίξει μερικούς σπόρους για να «φυτρώσει» ένας λογοτέχνης με συναρπάζει. Και αυτό το όνειρο δεν είναι μακρινό και φευγαλέο, γιατί αρκετές φορές εμείς οι εκπαιδευτικοί ξαφνιαζόμαστε από μια θεαματική πορεία ενός πρώην μαθητή μας, πορεία που δεν πέρναγε ποτέ από το μυαλό μας και νιώθουμε και μια κάποια ενοχή, γιατί δεν λαμβάναμε υπόψη μας την φανταχτερή εξέλιξη του μαθητή στην αξιολόγησή του.
Ποια είναι η θεματική που ενδεικτικά θέτω για τη δημιουργική γραφή; Προτείνω κατ’ αρχήν να υπάρχει αφετηρία θέματος με βάση το γνωστικό τομέα που διδάσκω, εκείνον των Βιολογικών Επιστημών, που προσφέρει ούτως ή άλλως πλούσιο έδαφος προς καλλιέργεια. Αλλά σε κάθε περίπτωση, το όλο πεδίο είναι ελεύθερο και η επιλογή του θέματος γίνεται με βάση την επιθυμία του μαθητή και της μαθήτριας. Η συγκομιδή που έχω μέχρι τώρα είναι εντυπωσιακή. Ένας πλούτος ιδεών και θεωρήσεων και ένας εντελώς άγνωστος σε εμένα κόσμος βρίσκεται «προ οφθαλμών» και νιώθω ολοφάνερη χαρά και περισσή ικανοποίηση που τις μεταφέρω μέσα στην αίθουσα στη σχετική συζήτηση που γίνεται . Πολλές φορές η εικόνα που αποκομίζω είναι ανατρεπτική απ’ αυτή που έχω σχηματοποιήσει στην παραδοσιακή άσκηση του εκπαιδευτικού μου έργου.
Αναρωτιέμαι: είναι αυτός ο μαθητής που ήξερα μέχρι τώρα; Και οφείλω να ομολογήσω ότι νιώθω αμηχανία, την οποία υπερκαλύπτει ευτυχώς η αίσθηση ότι αναδύεται ένα «σχήμα ομορφιάς» εκεί που δεν φαινόταν τίποτα. Θα καταθέσω μερικές ολόκληρες εργασίες ή και συλλογή ερανισμάτων σε επόμενες παρουσιάσεις, γιατί πιστεύω ότι όταν ανακαλύπτεις έναν θησαυρό, πάντα πρέπει να φωνάζεις για να μοιράζεις την απέραντη χαρά σου…
