Προφορικός και γραπτός λόγος

2. ΠΩΣ ΣΥΝΤΕΛΕΙ Η ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Όσον αφορά την ορθογραφία οι συνδυασμοί των λέξεων συσχετίζονται με τα φωνήματα σε ένα μεγάλο σύστημα¹⁰. Η ορθογραφία είναι εύκολο σχετικά να αναλυθεί γιατί η σειρά των φωνηέντων συντελεί ώστε η κάθε λέξη να ανταποκρίνεται σε μια σειρά γραμμάτων ή σε κάποια συναφή λεκτικά σύνολα χωρίς κενά μεταξύ τους¹¹. Η μορφολογία της ελληνικής γλώσσας έχει ορθογραφικές συνέπειες όπως ας πούμε παραγωγικά επιθήματα τα οποία σχετίζονται με κάποιες ιδιαιτερότητες των ορθογραφικών στοιχείων¹². Η ελληνική ορθογραφία είναι περίπλοκη και αυτό επισύρει αρκετές συνέπειες όπως ας πούμε στη φωνητική εξέλιξη καθώς περνούσαν τα χρόνια¹³. Ο μαθητής για να είναι αποδοτικός στη σωστή ορθογραφία, ενεργοποιεί τη μνήμη του στην εικόνα μιας σωστά ορθογραφημένης λέξης για να την επαναλάβει προφορικά ή γραπτά με τον σωστό τρόπο. Αφού η φωνολογική ροή του λόγου ας πούμε μειώθηκε, κάποιες διακρίσεις εξαφανίστηκαν και για αυτόν ακριβώς τον λόγο οι συνδυασμοί των γραμμάτων είθισται να δηλώνουν διαφορετικά φωνήεντα ή δίφθογγους στην αρχαία ελληνική γλώσσα και τώρα συνηθίζεται να χρησιμοποιείται ως εναλλακτική ορθογραφία για το ίδιο φωνήεν¹⁴. Σε αντίθεση λοιπόν με αυτό, η όλη εικόνα για τα σύμφωνα έχει εξαπλωθεί κι αυτό λοιπόν έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν πια γράμματα τα οποία να μην αντιστοιχούν σε νεώτερα σύμφωνα αλλά υποχρεωτικό δίγραμμα, όπως και συμφραζόμενους συνδυασμούς επίσης¹⁵. Ο συνδυασμός λοιπόν αυτών των παραγόντων είχε ως αποτέλεσμα να διαμορφωθεί μία κατάσταση κατά την οποία τα φωνήματα είχαν περισσότερο καθοριστικό ρόλο από τα ορθογραφικά πρότυπα¹⁶. Με άλλα λόγια θα μπορούσαμε να στηρίξουμε τον ισχυρισμό ότι τα σύνολα των απλών εναλλακτικών ορθογραφικών προτύπων από διαφορετικά φωνήματα είναι κοινώς επιλεκτικά¹⁷. Εξετάζοντας λοιπόν την ελληνική ορθογραφία, υφίστανται κάποιες δυσκολίες οι οποίες προκύπτουν από τη δυνατότητα επιλογής από ένα σύνολο εναλλαγών, όμως οι επιπτώσεις από λανθασμένες επιλογές είναι όσον αφορά το φωνολογικό κομμάτι, είναι ουδέτερα δηλαδή δεν έχουν ξεκαθαριστεί, γεγονός που σημαίνει ότι ενδέχεται να υπάρχει η περίπτωση της λανθασμένης ορθογραφίας σε μια λέξη όμως παραμένει φωνολογικά ως κάτι σκόπιμο¹⁸. Έτσι λοιπόν το ορθογραφικό αυτό μεγάλο σύστημα παρουσιάζει πολλές δυσκολίες αν πάρουμε σαν δεδομένο ότι ναι μεν υπάρχει μια σωστή φωνολογική σειρά όπου δε προκύπτουν λάθη και δυσκολίες, όμως η ορθογραφία παρουσιάζει πολλά λάθη, ατέλειες και κενά.

3. ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ

Όσον αφορά το θέμα της φωνολογικής ενημερότητας, τα παιδιά αρχίζουν να την αποκτούν κατά την προσχολική τους ηλικία , ενώ αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι η συλλαβική επίγνωση από την φωνητική19 συνήθως είναι πιο οικεία από παιδιά που δε παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες και το γεγονός αυτό μας δίνει το προβάδισμα ποια παιδιά καθίστανται ικανά στην ανάγνωση και ποια από αυτά δυσκολεύονται να επιδοθούν σε αυτή. Έτσι λοιπόν στην προσχολική ηλικία τα παιδιά απορροφούν πολύ εύκολα τη γνώση, αντιλαμβάνονται τη γνώση με έξυπνο τρόπο και επιδίδονται στο νηπιαγωγείο σε δραστηριότητες πνευματικής εξάσκησης και ψυχαγωγίας. Όταν ένα παιδί τελειώνει το νηπιαγωγείο, είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται αν κάποιες λέξεις ξεκινούν με την ίδια συλλαβή ή με το ίδιο φώνημα²⁰, όπως επίσης θα μπορεί να σχηματίζει συλλαβές με τα γράμματα που του δίνονται ή να βάζει τις συλλαβές σεμια σειρά στην προσπάθειά του να σχηματίσει μια λεξούλα. Στο τέλος θα συμπεράνει ότι η ανάγνωση και γενικά ο προφορικός λόγος είναι μια σειρά από ήχους οι οποίοι προφέρονται μαζί. Η φωνολογική συνείδηση σε εξελιγμένο στάδιο βοηθάει και είναι αντίστοιχη με την ικανότητα ανάγνωσης και γραφής. Σε μεγαλύτερη ηλικία μετά το νηπιαγωγείο, το παιδί εξοικειώνεται πιο εύκολα με τους ήχους. Το παιδί πρέπει να κατανοεί ότι μια λέξη αποτελείται από τόσα φωνήματα τα οποία αντιστοιχούν σε σύμβολα γραφημικά²¹.Έτσι λοιπόν όταν τα παιδιά πηγαίνουν στο δημοτικό, έχουν ήδη καρπωθεί από το νηπιαγωγείο κάποιες βασικές γνώσεις γραμματικής και ανάγνωσης, είναι σε θέση να συλλαβίζουν, να γράφουν κάποιες λεξούλες και ακόμη να ξέρουν να λένε μόνα τους τη μισή ή ακόμη και ολόκληρη την αλφάβητο. Επίσης τα παιδιά είναι πολύ πιο εξοικειωμένα με τα κεφαλαία γράμματα, παρά με τα μικρά γράμματα²² και περισσότερο αναγνωρίζουν τους ήχους των λέξεων παρά τα ονόματα λέξεων.

Η ορθογραφία είναι ένα άλλο θέμα μείζονος σημασίας και φυσικά η συμβολή της είναι εξίσου σημαντική στην γραπτή και προφορική εξέλιξη του παιδιού. Η ορθογραφία έχει πέντε στάδια : το προ- αλφαβητικό, το μερικώς αλφαβητικό, το πλήρως αλφαβητικό, το μεταβατικό και το πλήρως εξελιγμένο και κάθε στάδιο έχει τις δικές του στρατηγικές ορθογραφίας τα οποία περιλαμβάνουν μνήμη,εφευρετικότητα, αναλογία και μορφολογία²³. Μαθαίνοντας τα γραμματικά ορθογραφικά πρότυπα τα οποία σχετίζονται περισσότερο με μια ιδιαίτερη λεκτική εμπειρία παρά με μια αποσπασματική γνώση της γραμματικής²⁴.

4. ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Ή ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ ;

Με την πάροδο των χρόνων έγινε μια μεγάλη μετάβαση από την φωνολογική επεξεργασία στο αλφαβητικό σύστημα καθώς καθίσταται εμφανώς εύλογο το γεγονός ότι τα παιδιά δυσκολεύονται να είναι αποδοτικά στην ανάγνωση και γραφή μέσω την φωνολογικών συμβόλων. Η ελληνική γλώσσα είναι μια δύσκολη γλώσσα γιατί παρουσιάζει περίπλοκες συλλαβές, υπάρχουν δύσκολες λέξεις, ακόμη και η σύνταξη των λέξεων και των προτάσεων προμηνύει δυσκολίες στις οποίες τα παιδιά δεμπορούν εύκολα να ανταποκριθούν. Επίσης, η ελληνική έχει λίγα μονοσύλλαβα, έχει ακρωνύμια και κάποιες λέξεις έχουν τις ρίζες τους σε αγγλικές λέξεις25. Από την άλλη, η μορφολογία της ελληνικής γλώσσας, είναι αρκετά εκτεταμένη. Ουσιαστικά και επίθετα έχουν γένος, αριθμό και πτώση. Υπάρχει το αρσενικό γένος, το θηλυκό γένος και το ουδέτερο γένος και από πτώσεις είναι η ονομαστική, η γενική, η αιτιατική και η κλητική πτώση και επίσης υπάρχει η ενεργητική και παθητική φωνή.Τα ρήματα είναι πολύ σημαντικά στη μορφολογία της γλώσσας, συνήθως όταν θέλουμε να συντάξουμε μια πρόταση στα ελληνικά, ξεκινάμε από το ρήμα το οποίο προσδιορίζει το αντικείμενο και δίνει ιδιότητα σε μια κατάσταση. Η περίοδος, το επιφώνημα, η παρένθεση και η αποστροφή έχουν συνάφεια όσον αφορά τη λειτουργία τους με κάποια στοιχεία της αγγλικής γλώσσας²⁶. Έχουμε λοιπόν δύο παραμέτρους για την ανάγνωση και τη γραφή των λέξεων όπου την πρώτη του επαφή ο άνθρωπος την παρουσιάζει κατά ην προσχολική ηλικία, δηλαδή τεσσάρων με πέντε ετών. Οι δύο αυτές παράμετροι είναι η φωνολογική αποκωδικοποίηση, δηλαδή το κατά πόσο τα παιδιά αναγνωρίζουν τους ήχους των γραμμάτων και των λέξεων και η άλλη παράμετρος είναι το αλφάβητο. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό εάν ένα παιδί παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες και στη δεύτερη περίπτωση συνήθως συναντάμε τα παιδιά τα οποία άπτονται της αναγνωστικής τους ικανότητας όπως επίσης και της ικανότητας της ελληνικής γραφής.

5. Η ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ

Σε κάθε βήμα της εξέλιξης του γραπτού και προφορικού λόγου, σίγουρα συναντάμε κάποιες δυσκολίες στη γραφή και στην ανάγνωση, συναντάμε λοιπόν κάποιεςμαθησιακές δυσκολίες που παρατηρούνται σε μερικά παιδιά. Παρά το γεγονός ότι η δυσλεξία είναι επισήμως στην Ελλάδα σήμερα αναγνωρισμένη ως μια μαθησιακή δυσκολία της οποίας ορόσημο είναι η αναγνωστική ανικανότητα, δεν υπάρχει κάποιος σαφής ορισμός ή κάποια επίσημη αξιολόγηση ²⁷. Πέρα όμως από την αναγνωστική ανικανότητα, τα παιδιά με δυσλεξία χαρακτηρίζονται από συμπεριφοριστικές διαθέσεις και ιδιαιτερότητες όπως παράδειγμα κρατούν πολύ σφιχτά τον στυλό τους, αγχώνονται πολύ σε τεστ και διαγωνίσματα, αφομοιώνουν ένα γεγονός όταν υφίσταται βιωματική προσέγγιση παρά όταν διαβάζουν ένα παραμύθι ή μια ιστορία, δυσκολεύονται στην ανάγνωση αφού παρουσιάζονται δυσχέρειες όταν επιχειρούν να ενώσουν συλλαβές και άλλα τα οποία προσελκύουν την προσοχή τόσο των γονέων όσο και των εκπαιδευτικών για αυτό και πρέπει να απευθύνονται στα διαγνωστικά κέντρα ώστε να υπάρξει και η πρώιμη παρέμβαση η οποία σηματοδοτείται από ιδιάζοντα χειρισμό μιας τέτοιας μαθησιακής δυσκολίας.

Η ανάγνωση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία και η κατανόησή της απασχολεί πολλοί ερευνητές, υπάρχουν λοιπόν κάποιες διαδικασίες με δεδομένο φυσικά ότι δεν απορρίπτουμε τη διδασκαλία των φωνημάτων ούτε τη φωνολογική ενημερότητα. Για να κατακτήσει κάποιος άνθρωπος την ανάγνωση θα πρέπει να ενεργοποιήσει τις ακουστικές του ικανότητες, όπως επίσης τις οπτικές και κινητικές, κάτι το οποίο απαιτεί δραστηριοποίηση της θέλησης του ατόμου αλλά και των νοητικών λειτουργιών του. Ας μη ξεχνάμε πως στην αναγνωστική κατανόηση, το λεξιλόγιο είναι η πιο δυνατή ένδειξη διότι είναι πολύ βασικό τα παιδιά όχι μόνο να καταλαβαίνουν τη σημασία μιας λέξης, αλλά να τη συντάσσουν σωστά αφομοιώνοντας το νόημα και να μπορούν να την εντάξουν σωστά σε μια συντακτική πρόταση. Οι μαθητές συχνά έχουν μπροστά τους ένα κείμενο το οποίο καλούνται να διαβάσουν, όμως η κατανόηση ενός αναγνωστικού αποσπάσματος δεν είναι και τόσο στο επίκεντρο της προσοχής, για αυτό τον λόγο δεν είναι και τόσο γνώριμος ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν και επίσης μορφολογικά στοιχεία όπως επί παραδείγματι η σύνταξη του λόγου δύναται να συμβάλλει ενεργά στην κατανόηση αυτή της ανάγνωσης.

Στη σημερινή εποχή, η κατάκτηση του γραπτού και προφορικού λόγου είναι πολύ σημαντική καθώς η ανταλλαγή των πληροφοριών σηματοδοτεί την επικοινωνία του ανθρώπου με τους άλλους και παράλληλα επισφραγίζει τη συμβολή του στα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά δρώμενα της εποχής του. Όπως είπαμε και παραπάνω τα παιδιά επιδίδονται σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την αναγνωστική τους ικανότητα όμως το κάθε παιδί οικειοποιείται διαφορετικά την πρόσληψη πληροφοριών από την ανάγνωση, ανάλογα με τον ρυθμό της ανάπτυξής του. Υπάρχουν παιδιά τα οποία γνωρίζουν τα ονόματα των γραμμάτων (γραφήματα), άλλα είναι ικανά στη φωνολογική και συντακτική συνειδητότητα ενώ άλλα παρουσιάζουν δυσκολίες μαθησιακές και εκεί συνίσταται η πρώιμη παρέμβαση. Οιμελέτες δείχνουν ότι η παρεμβολή του Stroop σε πολύ σημαντικό βαθμό είναι συναφής με την αναγνωστική ικανότητα και με γνώμονα τη βασική γραμμή της ταχύτητας του ονόματος και συγκεκριμένα την έμφαση που δίνεται στην αποκρυπτογράφηση της ταχύτητας²⁸. Η σχέση τους όμως αυτή είναι αρνητική διότι η αναγνωστική ικανότητα αντιστοιχεί καλύτερα στην έλλειψη της παρεμβολής, δηλαδή στη μειωμένη παρεμβολή29. Αφού λοιπόν η έρευνα έγινε σε γενικό σχολικό πληθυσμό, οφείλουμε να πούμε ότι η σχέση αυτή διατηρείται συνεχόμενα ανάμεσα σε παιδιά τα οποία κατέχουν την αναγνωστική ικανότητα και σε παιδιά τα οποία παρουσιάζουν δυσκολίες σχετικά με την ανάγνωση, οπότε οι τελευταίοι παρουσιάζουν πιο δυνατή παρεμβολή από τους προηγούμενους³⁰. Kαι στις δύο περιπτώσεις η αναγνωστική ακρίβεια καθώς επίσης και η ταχύτητα προφανώς συνεισφέρουν ανεξάρτητα από τη διακύμανση της παρεμβολής για αυτόν ακριβώς τον λόγο η παρεμβολή φαίνεται να είναι καθοριστικός από την ολοκληρωμένη εμπειρία κι όχι μόνο από κάποιες ικανότητες³¹. Η αναγνωστική κατανόηση είναι μια σύνθετη διαδικασία και όχι τόσο εύκολη και επιτάσσει κάποιες δεξιότητες του ατόμου τις οποίες ο εκπαιδευτικός θα σεβαστεί και θα τις λάβει υπόψη του ώστε να προβεί σαν αρωγός στις ανάλογες ενέργειες με στόχο την κατανόηση του νοήματος από τον μαθητή.

Η παρουσία του φαινομένου του Matthew δοκιμάστηκε σε μαθητές με διάφορες ικανότητες στην ανάγνωση, τη γραφή και το λεξιλόγιο³². Το φαινόμενο αυτό έχει να κάνει με τις αναγνωστικές δεξιότητες των μαθητών διαδραματίζοντας σπουδαίο ρόλο στη γνωστική ανάπτυξη του ανθρώπου, αφού η κατανόηση είναι ο πρωταρχικός στόχος της ανάγνωσης όπως επίσης και της γραφής. Για να κατανοήσουμε το φαινόμενο του Matthew θα πρέπει πρώτα να μελετήσουμε τη φύση της ανάγνωσης. Η ανάγνωση είναι η μετουσίωση της γραφής σε φωνολογική κωδικοποίηση ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα και σε βάθος την έννοια των λέξεων καταλήγοντας σε μια σημασιολογική προσέγγιση του αποσπάσματος, δηλαδή στο εννοιολογικό του περιεχόμενο³³. Για να κατανοήσουμε την ανάγνωση θα πρέπει πρώτα να την κατακτήσουμε με τις αναγνωστικές μας ικανότητες οι οποίες είναι η φωνολογική ενημερότητα, η αποκωδικοποίηση των φωνημάτων, η αναγνώριση των γραμμάτων, η σωστή ένωση των συλλαβών σχηματίζοντας λέξεις, η ευφράδεια του λόγου καθώς επίσης και η γνώση των εννοιών των λέξεων ώστε η ανάγνωση να είναι σωστή και επιτυχής³⁴. Και φυσικά η γνώση του παιδιού ότι πρέπει να διαβάζει το κείμενο από πάνω προς τα κάτω, από αριστερά προς τη δεξιά πλευρά για να βγαίνει το σωστό νόημα. Όταν λοιπόν το παιδί χειρίζεται σωστά την κωδικοποίηση, μέσα από την αυτοματοποιημένη αναγνώριση των λέξεων, οι γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου δραστηριοποιούνται προσανατολιζόμενοι στην κατανόηση και με αυτόν τον τρόπο η ανάγνωση ανάγεται σε ένα χρήσιμο εργαλείο μάθησης. Η αναγνωστική κατανόηση επιτυγχάνεται από την κατανόηση του προφορικού λόγου και την κωδικοποίηση των φωνημάτων. Όταν λοιπόν ο αναγνώστης αποκτήσει μια εξοικείωση στην ανάγνωση, τότε καταλαβαίνει τον γραπτό λόγο και συνεπώς είναι σε θέση να κατανοήσει καλύτερα και τον προφορικό λόγο³⁵. Όταν λοιπόν κατανοήσει τις λέξεις και καταλάβει το νόημα, τότε μπορεί να χρησιμοποιήσει και το σωστό λεξιλόγιο για να εκφράσει αυτά που σκέφτεται ή διαβάζει, μπορεί δηλαδή να πει την περίληψη από ένα κείμενο, να δώσει πλαγιότιτλους για κάθε παράγραφο, να απαντήσει ερμηνευτικές ερωτήσεις πάνω σε ένα κείμενο. Η χρήση του λεξιλογίου είναι το τελευταίο βήμα της επιτυχούς αναγνωστικής ικανότητας του ατόμου³⁶. Πέρα από το γνωστικό επίπεδο του ατόμου, όπως είδαμε και στην παρεμβολή του Stroop παίζει ρόλο η ηλικία, το φύλο, καθώς επίσης το σχολείο, η οικογένεια και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον εν γένει.

6. ΓΡΑΠΤΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ο γραπτός και προφορικός λόγος έχουν το καθένα ξεχωριστά τη δική του δομή και λειτουργία. Η ικανότητα τόσο του προφορικού όσο και του γραπτού λόγου παρατηρούνται σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Η υποχρεωτική εκπαίδευση καθώς επίσης και κάποιες δυσκολίες στον λόγο και τη γραφή, οδήγησαν σε κάποιες έρευνες για μαθησιακές δυσκολίες. Η μετάβαση από τον γραπτό στον προφορικό λόγο όταν δηλαδή ένα παιδί προφέρει αυτά που διαβάζει σε ένα κείμενο,σημειώνονται πολλά λάθη και ήδη υπήρχαν δυσκολίες εξαρχής από την πρώτη επαφή του παιδιού με τον γραπτό λόγο, αυτό όμως δε σημαίνει ότι το πνευματικό επίπεδο του παιδιού είναι χαμηλό και σίγουρα η αποδοτικότητά του δε σχετίζεται με τη νοημοσύνη του. Το ίδιο συμβαίνει όταν βάζουμε το παιδί να γράψει ορθογραφία όπου και εκεί επαληθεύονται τα ίδια λάθη. Στη συνέχεια θα μεταβούμε στην παρεμβολή του Stroop και θα διαπιστώσουμε πώς η ικανότητα ανάγνωσης σχετίζεται αρνητικάμε την παρεμβολή του Stroop.

7. Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ STROOP KAI Η ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ

Η παρέμβαση του Stroop λαμβάνεται ως μια μεγάλη απόδειξη για την αυτοματοποιημένη ανάγνωση παρά το γεγονός ότι νέοι αναγνώστες όπου πιθανώς είχαν έλλειψη αυτοματοποιημένης ανάγνωσης, παρουσίασαν μεγάλη παρεμβολή³⁷.Ο Stroop (1935) ήταν επιστήμονας ο οποίος επιδόθηκε με ζήλο και αφοσίωση στημελέτη των παρεμβολών οι οποίες δημιουργούνται και αναπτύσσονται ανάμεσα σε ερεθίσματα τα οποία αντικρούονται μεταξύ τους. Η παρεμβολή αυτή μπορεί να ληφθεί ως ένα μέτρο αναγνωστικής αυτοματοποίησης³⁸, για αυτό τον λόγο η αναγνωστική ικανότητα θα ήταν αναμενόμενο να σχετίζεται θετικά με την παρεμβολή του Stroop και έτσι οι καλύτεροι αναγνώστες να εκθέτουν μια πιο ισχυρή παρεμβολή³⁹. Η έρευνά του όπως αυτές που προηγήθηκαν πριν από εκείνονμελετούσαν την ανάγνωση των λέξεων καθώς επίσης και την ονομασία των χρωμάτων, ο Stroop θέλησε να ενοποιήσει τα δύο αυτά φαινόμενα και να τα εξετάσειμαζί σαν κάτι κοινό40. Άρα λοιπόν ο Stroop μελέτησε την αλληλεπίδραση των δύο ερεθισμάτων δηλαδή την παρεμβολή του κάθε ερεθίσματος (λέξη – χρώμα) καθώς επίσης και ποια επίδραση έχει η εξάσκηση στις παρεμβολές που παρατηρούμε. ΟStroop έκανε πειράματα όπου εξεταζόταν η επίδραση των διαφορετικών χρωμάτων στην ανάγνωση των λέξεων, όπως επίσης εξετάζει την εξάσκηση ως μεταβλητήμείωσης της επίδρασης της λέξης στην ονομασία του χρώματος⁴¹. Η έρευνα βασίζεται σε έξι ηλικιακές ομάδες, αλλά φυσικά μετράνε και άλλα δεδομένα και προϋποθέσεις.Το φαινόμενο της παρεμβολής αρχίζει όταν πλέον έχουμε αποκτήσει την αναγνωστική ικανότητα, μειώνεται στην ενηλικίωση και μετά την ηλικία των εξήντα ετών αρχίζει να μεγαλώνει πάλι⁴². Η μεγαλύτερη παρεμβολή παρατηρήθηκε σε παιδιά τα οποία διαγνώστηκαν με αναγνωστική ανικανότητα ( δυσλεξία) από ο,τι σε φυσιολογικά παιδιά⁴³. Ουσιαστικά, το φαινόμενο του Stroop εμφανίζεται μόνο στιςμεγάλες ηλικίες, δηλαδή στους ηλικιωμένους και στους ενήλικες, επειδή στους ηλικιωμένους υπάρχει πτώση της εγκεφαλικής λειτουργίας στο μπροστινό τμήμα του εγκεφάλου όπου εκεί γίνεται και η όλη αναγνωστική διαδικασία των χρωμάτων και όχι των λέξεων. Ίσως και τα πιο μικρά παιδιά να μη λανθάνουν πουθενά γιατί η αυτοματοποίηση της ανάγνωσης δεν έχει γίνει όπως στους άλλους ανθρώπους.Λόγου χάρη αν λάβουμε υπόψη μας ένα παιδάκι της πρώτης δημοτικού,παρουσιάζεται πιο πολύ στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου παρά στο δεξί ημισφαίριο και συν τοις άλλοις αξίζει να σημειωθεί πως όσο περισσότερο κάποιος έχει εξοικειωθεί με τη γλώσσα, τόσο πιο έντονα παρατηρείται το φαινόμενο αυτό.

Στην ουσία, το φαινόμενο Stroop είναι η σχέση ανάμεσα στα χρώματα και τις λέξεις, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο η ορθογραφική καθώς επίσης και η ηχητική χροιά την οποία έχει η λέξη ή ένα μέρος της λέξης με το εκφωνούμενο χρώμα⁴⁴.Εκείνο το οποίο αξίζει να σημειωθεί είναι πως κάθε έρευνα, κάθε πείραμα, οφείλει να λαμβάνει διάφορους παράγοντες όπως παραδείγματος χάρη την ηλικία, την αναγνωστική ικανότητα, το αν παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες (λόγου χάρη δυσλεξία) ή όχι καθώς και άλλους παράγοντες οι οποίοι δύνανται να επηρεάσουν το αποτέλεσμα. Επίσης μεγάλο ρόλο παίζει και το φύλο, ας πούμε οι γυναίκες αναλαμβάνουν με μεγαλύτερη ευκολία να κατονομάζουν τα χρώματα και ίσως αυτό οφείλεται στο ότι έχουν μια ξεχωριστή ικανότητα να είναι πιο γρήγορες στις απαντήσεις τους και να ανταποκρίνονται πιο εύκολα σε κάποια ερεθίσματα. Oσκοπός της έρευνας είναι να εξετάσουμε τη συνάφεια στην παρεμβολή ανάμεσα στην ονομασία του χρώματος της λέξης και της αναγνωστικής ικανότητας⁴⁵.

Παρεμβάλλεται λοιπόν ένα λεκτικό ερέθισμα (μια λέξη) όπου επιδρά στην ονομασία του χρώματος κι αυτό έχει σαν συνέπεια να μειώνεται ο μέσος χρόνος που απαιτείτο για την ονομασία της λέξης όταν η παρεμβαλλόμενη μεταβλητή ήταν το χρώμα, οπότε λοιπόν η επίδραση του χρώματος στην ονομασία των λέξεων με βάση τα στατιστικά δεδομένα⁴⁶, ήταν ήσσονος σημασίας. Τα αποτελέσματα αυτά προκύπτουν από την εξοικείωση – μέσω της εξάσκησης – εκπαίδευσης όσον αφορά τη χρήση μηχανισμών και με βάση την εκπαίδευση ενδέχεται και να αλλάξουν. Οπότε λοιπόν η εκπαίδευση μειώνει την αντίδραση του παρεμβαλλόμενου λεκτικού ερεθίσματος χωρίς όμως να προβαίνει στην εκμηδένιση αυτής⁴⁷. To φαινόμενοStroop έχει να κάνει περισσότερο με τη λειτουργία του εγκεφάλου. Όταν λοιπόν στον εγκέφαλο συσσωρεύονται αντικρουόμενες πληροφορίες, τότε ο εγκέφαλος αντιδρά πιο καθυστερημένα. Στην ουσία πρόκειται για την αναγνώριση του χρώματος με το οποίο είναι γραμμένη μια λέξη. Δηλαδή μπορεί να έχουμε μπροστά μας τη λέξη κίτρινο αλλά να είναι γραμμένη με ροζ χρώμα. Είναι φυσικό και επόμενο να αργείς να σκεφτείς τι θα απαντήσεις γιατί είσαι διχασμένος να πεις το χρώμα της λέξης ή την ίδια τη λέξη για αυτό και ο εγκέφαλος αργεί να ανταποκριθεί. Το άτομο καθυστερεί να απαντήσει γιατί αργεί η διαδικασία επεξεργασίας από τον εγκέφαλο. Αυτή η καθυστέρηση είναι και η παρεμβολή. Το φαινόμενο αυτό έχει να κάνει με την ταχύτητα δηλαδή το κατά πόσο γρήγορα επεξεργάζεται ο εγκέφαλος τις πληροφορίες και το άλλο έχει να κάνει με την επιλεκτική προσοχή δηλαδή ο εγκέφαλος πρέπει να δώσει το προβάδισμα στο χρώμα της λέξης και όχι στην ίδια τη λέξη⁴⁸. Το φαινόμενο του Stroop μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση κάποιων ψυχολογικών προβλημάτων όπως είναι η σχιζοφρένεια κατά την οποία η παρεμβολή είναιμεγαλύτερη καθώς ο εγκέφαλος καθυστερεί να επεξεργαστεί τα δεδομένα, γενικά σε κάθε περίπτωση κατά την οποία ο εγκέφαλος καθυστερεί να φιλτράρει τις πληροφορίες⁴⁹.

Στην ουσία, αν θελήσουμε να αναλύσουμε το φαινόμενο του Stroop είναι ότι η ταχύτητα της επεξεργασίας οδηγεί στη διαφορά ανάμεσα στην ονομασία των χρωμάτων και στην ανάγνωση των λέξεων. Έχουμε λοιπόν την αυτοματοποίηση ανάγνωσης των λέξεων και τις κατονομασίες χρωμάτων, για την αυτοματοποίηση αυτή έχουν διατυπωθεί κάποιες θεωρίες. Στην παρεμβολή του Stroop η πιο δυνατή διάσταση είναι η ανάγνωση της λέξης, κυριαρχεί η κατονομασία του χρώματος, η οποία είναι και η κατάλληλη απάντηση, δηλαδή όσο εξασκούμε τη διάσταση της ανάγνωσης, τόσο μειώνεται και η παρεμβολή⁵⁰. Χωρίς όμως τη διάσταση της ανάγνωσης και μόνο με την εξάσκηση του χρώματος δε μπορούμε να επιφέρουμεμείωση της παρεμβολής, η παρεμβολή θα είναι σταθερή, όπως και η ανάλυση δεδομένων για την ονομασία του χρώματος με το οποίο είναι γραμμένη η λέξη⁵¹. Άρα λοιπόν η παρεμβολή δέχεται επιδράσεις και από το χρώμα αλλά και από την ανάγνωση των λέξεων, γεγονός το οποίο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την παρεμβολή. Από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι στην εκπαίδευση δεν ασκούνται οι ίδιες επιδράσεις όσον αφορά την παρεμβολή αυτή και όλα ερευνώνταιμε βάση τους φυσιολογικούς αναγνώστες και αναγνώστες οι οποίοι έχουνμαθησιακές δυσκολίες, τους δυσλεξικούς δηλαδή, οι οποίοι δείχνουν αρνητική σχέση αναγνωστικής επίδοσης και παρεμβολής.

Τα αποτελέσματα, οι δοκιμασίες, τα πειράματα οδηγούν στο να έχουμε εμείς μια εμπεριστατωμένη και ολοκληρωμένη εικόνα μέσα από διαφορές τις οποίες εντοπίζουμε ανάμεσα σε κάποια φυσιολογικά άτομα καθώς επίσης και σε άτομα τα οποία ασθενούν. Η δοκιμασία stroop έχει κάποια λογικά ερείσματα και εκείνο το οποίο εξάγεται με βεβαιότητα είναι πως είναι και αξιόπιστη για αυτό και λήφθηκε σοβαρά υπόψιν και από τους επιστήμονες και ερευνητές για αρκετά χρόνια αργότερα. Είναι διεθνώς αναγνωρίσιμη και θα μπορούσε να οριστεί ως μια διαδικασία η οποία ελέγχει τη λειτουργικότητα αλλά και τις εκτελεστικές λειτουργίες.

Σύμφωνα με τα όσα είπαμε παραπάνω, η ουσία είναι πως όσο η αναγνωστική ικανότητα υφίσταται, τόσο πιο χαμηλή είναι η παρεμβολή Stroop δηλαδή μειωμένη. Πιο συγκεκριμένα θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της διαφορικής παρεμβολής που της αναλογούν μπορούν να αποδοθούν στην αποκρυπτογράφηση της ταχύτητας⁵² ενώ η διακύμανση αυτή ( της παρεμβολής )αναλαμβάνεται από ακριβή μέτρα, μετά από τον έλεγχο, δηλαδή το τσεκάρισμα για την ταχύτητα της βασικής γραμμής ονομασίας του χρώματος⁵³. Αυτά τα ευρήματα,δηλαδή τα αποτελέσματα των ερευνών, εμείς τα έχουμε εξηγήσει από το πλαίσιο της αυτοματοποίησης σαν μια υποστήριξη απώθησης ανάμεσα στην αναγκαιότητα και την αναζήτηση της αποτελεσματικότητας⁵⁴. Η αναφορά αυτών των αποτελεσμάτων, ένας αποκλεισμένος μηχανισμός μπορεί κάποιος να τον επικαλεσθεί προλαμβάνοντας φυσικά κυρίαρχες και αναγκαστικές ανταποκρίσεις από το να είναι παραγόμενος ενώ ακολουθώντας την ( κεκτημένη ) ταχύτητα για να αποφασίσουν τη μη – κυρίαρχη αφάνεια⁵⁵.

1 Athanasios Protopapas, Learning to read Greek

2 Αthanasios Protopapas, Learning to read Greek

3 Athanasios Protopapas, Learning to read Greek

4 Athanasios Protopapas, Learning to read Greek

5 Αthanasios Protopapas, Learning to read Greek

6 Αthanasios Protopapas, Learning to read Greek

7 Αthanasios Protopapas, Learning to read Greek

8 Αthanasios Protopapas, Learning to read Greek

⁹ Αthanasios Protopapas, Learning to read Greek

¹⁰ Athanasios Protopapas, Learning to read Greek

¹¹ Athanasios Protopapas, Learning to read Greek

¹² Athanasios Protopapas, Learning to read Greek13 Athanasios Protopapas, Learning to read Greek

²⁷ Athanasios Protopapas, Learning read Greek

²⁸ Αthanasios Protopapas Archonti A., Skaloumpakas c.,, Reading ability is negatively related to Stroop interference
²⁹ Athanasios Protopapas, Archonti A., Skaloumpakas c.,,, Reading ability is negatively related to Stroop interference

³⁰ Athanasios Protopapas, Archonti A., Skaloumpakas c., Reading ability is negatively related to Stroop interference
³¹ Athanasios Protopapas, Archonti A., Skaloumpakas c.,Reading ability is negatively related to Stroop interference

⁴⁴ Μπλέτσου Κωνσταντίνου, Η μελέτη των παρεμβολών ( interferences ) μεταξύ αντικρουόμενων ( conflict ) ερεθισμάτων ( Stroop effect )

⁴⁵ Αthanasios Protopapas, Reading ability is negatively related to Stroop interference
⁴⁶ Μπλέτσου Κωνσταντίνου, Η μελέτη των παρεμβολών ( interferences ) μεταξύ αντικρουόμενων ( conflict ) ερεθισμάτων ( Stroop effect )

⁴⁷ Μπλέτσου Κωνσταντίνου, Η μελέτη των παρεμβολών ( interferences ) μεταξύ αντικρουόμενων ( conflict ) ερεθισμάτων ( Stroop effect )

⁴⁹ Bοσνιάδου,Σ.(2001) Εισαγωγή στη Ψυχολογία ,τομ.Α
⁵⁰ The effect of practice on Stroop interferenve ( in Greek ), Institute for language and Speech processing
⁵¹ Βοσνιάδου Σ., ( 2001 ) , Εισαγωγή στην Ψυχολογία

52 Athanasios Protopapas, Reading ability is negatively related to Stroop interference

53 Athanasios Protopapas, Reading ability is negatively related to Stroop interference

54 Athanasios Protopapas, Reading ability is negatively related to Stroop interference

55 Athanasios Protopapas, Reading ability is negatively related to Stroop interference

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Βοσνιάδου Σ., ( 2001 ), Εισαγωγή στην Ψυχολογία, τόμος Α,Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg

ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Protopapas A., Archonti A., Skaloumpakas C., Reading ability is negatively related to Stroop interference, Cognitive Psychology 54, 2007 , (251 – 282 )
• Protopapas A., Sideridis G., Mouzaki A., Simos P., Matthew affects in Reading comprehension : Myth or reality ?
• Protopapas A., Learning to read Greek, University of AthensΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
•  http://www.specialeducation.gr/frontend/article.php?aid =249&cid=74
• http://www.bletsos.net/wordpress/%CE%B4%CF%85% CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE %AD%CF%82- %CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%8C% CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B5%CF%82/%CE %B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CF%84%CE%B9 %CE%BA%CE%AE-2/