Πολύ συχνά παρακολουθώ στο διαδίκτυο με μεγάλο ενδιαφέρον τις παρουσιάσεις του δικτύου TED! Για μία επταετία ο δημοσιογράφος και ειδικός για θέματα μάρκετινγκ Richard St. John πραγματοποίησε μια έρευνα βασισμένη σε 500 συνεντεύξεις, ώστε να οδηγηθεί στην απάντηση ενός απλού ερωτήματος: «τι οδηγεί στην επιτυχία;». Τον Φεβρουάριο του 2005 ο Richard St. John παρουσίασε τα πορίσματα της έρευνάς του μέσα σε μια τρίλεπτη (!) παρουσίαση και μόλις… οκτώ (!) βασικές «λέξεις-κλειδιά»!
Οι οκτώ (8) αυτές μαγικές «λέξεις-μυστικά» της επιτυχίας, όπως τουλάχιστον προέκυψαν από τις συνεντεύξεις του Richard St. John, είναι:
- το πάθος (Freeman Thomas, σχεδιαστής αυτοκινήτων της Daimler Chrysler) και η αγάπη γι’ αυτό που κάνει κανείς (Carol Coletta, ραδιοφωνική παραγωγός),
- η σκληρή εργασία (Rupert Murdoch, ιδρυτής και πρόεδρος παγκόσμιου δημοσιογραφικού κολοσσού),
- η συνεχής εξάσκηση πάνω σε κάτι χρήσιμο και ωφέλιμο (Alex Garden, δημιουργός ψηφιακών παιχνιδιών),
- η εξειδίκευση (εστίαση) σ’ ένα συγκεκριμένο αντικείμενο εργασίας (Norman Jewison, παραγωγός ταινιών),
- η σωματική και πνευματική πίεση (David Gallo, ειδικός θαλάσσιων μελετών) που πηγάζει από την ανάγκη της προσωπικής αμφιβολίας και της μετριοπάθειας (Goldie Hawn, ηθοποιός),
- η συναίσθηση της κοινωνικής προσφοράς (Sherwin Nuland, καθηγητής χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Yale),
- οι καλές ιδέες (Bill Gates, ιδρυτής της Microsoft) και
- η επιμονή (Joe Kraus, ιδρυτής του διαδικτυακού κολοσσού Excite) με την οποία το άτομο αντιμετωπίζει όλα τα εμπόδια προς την επιτυχία!
Πάνω σ’ αυτές τις βασικές αρχές στηρίζεται η προσπάθεια των επιτυχημένων ανθρώπων! Και αναφερόμαστε βέβαια στους οικονομικά και παραγωγικά επιτυχημένους ανθρώπους! Διότι, αν επιδιώκουμε τον ολοκληρωμένα καλλιεργημένο και μορφωμένο άνθρωπο και όχι μόνο τον οικονομικά πετυχημένο επιστήμονα, τότε σίγουρα πρέπει να μιλήσουμε και για τα εφόδια της δυνατής σκέψης, της ηθικής συγκρότησης και της καλής πολιτικής συμπεριφοράς, όπως προκύπτουν κατευθείαν μέσα από τις διδασκαλίες των μεγάλων Ελλήνων φιλοσόφων της αρχαιότητας, του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη! Αν όμως ρωτήσει κανείς 100 Έλληνες γονείς να διαλέξουν τι θα ήθελαν για το παιδί τους, οι 99 (αν όχι και οι 100) μάλλον θα επέλεγαν το πρότυπο της οικονομικής και επαγγελματικής επιτυχίας αντί για το πρότυπο του καλού και ενάρετου ανθρώπου!
Αυτή όντως είναι μια αξιοσημείωτη αντίφαση στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα εκπαιδευτικά μας πράγματα. Κάθε φορά που γίνεται μια συζήτηση για εκπαιδευτικά ζητήματα, συνήθως χρησιμοποιούμε τον όρο «παιδεία», που αναφέρεται στην ευρύτερη καλλιέργεια του ανθρώπου, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που μάς ενδιαφέρει περισσότερο είναι η «εκπαίδευση», δηλαδή η προετοιμασία του ατόμου για την κοινωνική και επαγγελματική του αποκατάσταση! Πρόκειται για μια αντίφαση που αγγίζει τα όρια της υποκρισίας, να συζητάμε δηλαδή για την «παιδεία», παρότι η πραγματική μόρφωση των παιδιών μας ίσως είναι το τελευταίο που μάς ενδιαφέρει! Ακόμα και τον ίδιο τον υπουργό που επωμίζεται τη διαχείριση των εκπαιδευτικών θεμάτων τόν αποκαλούμε, καταχρηστικά, υπουργό «Παιδείας», παρότι η αποστολή του ενδέχεται να έχει από ελάχιστη έως και μηδαμινή σχέση με το περιεχόμενο του τίτλου του!
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κύριο μέλημα κάθε οικογένειας σήμερα είναι η δημιουργία όλων των αναγκαίων προϋποθέσεων για μια πετυχημένη επαγγελματική (και οικονομική) αποκατάσταση των παιδιών της. Εδώ ακριβώς έγκειται η δεύτερη, εξίσου σημαντική, αντίφαση του τρόπου που αντιμετωπίζουμε τα εκπαιδευτικά μας πράγματα: παρότι επιδιώκουμε πρωτίστως την επαγγελματική αποκατάσταση των παιδιών μας, πολύ σπάνια ακολουθούμε τις συμβουλές και τα παραδείγματα των πραγματικά πετυχημένων ανθρώπων οι οποίοι κατέκτησαν την κορυφή με σκληρή εργασία, με αγάπη και αφοσίωση για το αντικείμενό τους, με υπομονή και επιμονή και κυρίως με μεγάλες προσωπικές θυσίες που είναι πάντα απαραίτητες να γίνουν στην κατεύθυνση μιας επαγγελματικής προσπάθειας με κοινωνικό προσανατολισμό!
Συνήθως, εδώ στην Ελλάδα όταν συζητάμε για επαγγελματική αποκατάσταση και επιτυχία, εννοούμε (για την ακρίβεια επιθυμούμε) μια όσο το δυνατόν πιο εύκολη, όσο το δυνατόν πιο ανέξοδη και όσο το δυνατόν πιο άκοπη εκπαιδευτική ανέλιξη με απώτερο στόχο μια εργασιακή και οικονομική εξασφάλιση που δεν θα έχει ως αναγκαία προϋπόθεση την παραγωγικότητα και την δημιουργικότητα! Το κομματικό και πελατειακό κράτος φρόντισε να καλλιεργήσει ικανοποιητικά αυτή τη αντίληψη στα χρόνια της μεταπολίτευσης στη βάση ενός δήθεν εκδημοκρατισμού της εκπαίδευσης! Εν τέλει, το αποτέλεσμα δεν ξέρω αν ήταν ο εκδημοκρατισμός της εκπαίδευσης, αλλά σίγουρα ήταν η υποβάθμιση του περιεχομένου των γνώσεων και η απαξίωση των μέσων της αξιολόγησης μέσα στο ελληνικό σχολείο!
Έτσι, παρατηρείται το φαινόμενο πολλοί μαθητές να ολοκληρώνουν την 12ετή εκπαιδευτική τους πορεία στις τάξεις της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του ελληνικού σχολείου ως λειτουργικά, ορισμένες φορές ακόμα και ως οργανικά, αναλφάβητοι! Αν διατηρείται ακόμα ένα τελευταίο ανάχωμα απέναντι σε αυτήν την ποιοτική ισοπέδωση του ελληνικού σχολείου, αυτό το ανάχωμα είναι ο θεσμός των Πανελληνίων Εξετάσεων που λειτουργεί ως έσχατο κίνητρο για την καλή προσπάθεια που θα προετοιμάσει, έστω και ταχύρρυθμα, τον μαθητή για την μετάβασή του στο πανεπιστήμιο! Οι εισαγωγικές εξετάσεις διασώζουν το κύρος του ελληνικού σχολείου, διορθώνοντας, με εντατικό και πιεστικό πολλές φορές τρόπο, τις ατέλειες που αφήνουν στους υποψήφιους φοιτητές οι προηγούμενες τάξεις!
Διαχρονικά όλες οι κυβερνήσεις των τελευταίων 40 ετών επικεντρώνουν το ενδιαφέρον των μεταρρυθμιστικών τους προσπαθειών στον χώρο της εκπαίδευσης στη διαχείριση του θεσμού των εισαγωγικών εξετάσεων, συνήθως βέβαια με αποκλειστικό κριτήριο τα εκλογικά τους συμφέροντα! Δεν είναι καθόλου παράξενο που το ίδιο ακριβώς πράττει και η σημερινή κυβερνητική πλειοψηφία! Όμως, οι ελλείψεις και τα προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης δεν βρίσκονται στην κορυφή του παγόβουνου, δηλαδή στη διαδικασία επιλογής των υποψηφίων που κατέχουν επαρκώς τα βασικά, ώστε να προχωρήσουν επιτυχώς στο ακαδημαϊκό επίπεδο. Τα προβλήματα και οι ελλείψεις του ελληνικού σχολείου ξεκινούν και διαιωνίζονται πολύ νωρίτερα, ακόμα και στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού!
Αν η Πολιτεία διαθέτει όντως πραγματική και ειλικρινή διάθεση να προσφέρει μια καλύτερη εκπαίδευση στους Έλληνες, αντί να νομοθετεί για το εκπαιδευτικό σύστημα ανάλογα με τις κομματικές της σκοπιμότητες, οφείλει πρώτ’ απ’ όλα να συμβάλει στην αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες! Οφείλει να κάνει αλλαγές που θα δώσουν ώθηση στη δημιουργική σκέψη, στην παραγωγική προσπάθεια, στην αποτελεσματική μετάδοση της γνώσης, στον αξιοκρατικό ανταγωνισμό, στην προστασία των αδυνάμων, στην υπεράσπιση του κύρους του σχολείου και γενικά στην προετοιμασία των νέων για την πραγματικότητα μιας απαιτητικής και άκρως ανταγωνιστικής αγοράς εργασίας, που έχει γίνει ακόμα πιο ανταγωνιστική μέσα σε συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας! Οφείλει να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες για την κατάλληλη προετοιμασία των μελλοντικών πετυχημένων ανθρώπων, που θα αντέχουν τις συνθήκες ενός κοπιαστικού παραγωγικού επαγγέλματος και, εν τέλει, είναι ακριβώς αυτοί που θα βοηθήσουν τον τόπο να βγει από τη μακροχρόνια οικονομική κρίση!
Μια τέτοια εκπαίδευση χρειαζόμαστε στην πραγματικότητα! Όχι μια εκπαίδευση που θα είναι τσιφλίκι του εκάστοτε (δεξιού ή αριστερού) κομματικού ή πελατειακού κράτους, αλλά μια εκπαίδευση που θα θέσει τις βάσεις για την ανάπτυξη της χώρας! Αν τώρα μέσα σ’ αυτή την εκπαίδευση καταφέρουμε να εντάξουμε και μερικά στοιχεία πραγματικής παιδείας και ηθικοπνευματικής μόρφωσης, τότε εκτός από την οικονομική μας κρίση, ίσως έχουμε κάποιες πιθανότητες να ξεπεράσουμε και την κοινωνική…
