Του Νίκου Τσούλια
Είναι φοβερά δύσκολο να «εξορύξεις» την κουλτούρα, το στοχασμό και τον προβληματισμό που υπήρξε την περίοδο της μεγαλειώδους εξέγερσης του Πολυτεχνείου για να κρίνεις με τηνματιά εκείνης της εποχής τη σημερινή κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγματικότητα.
Ένας πολίτης, που βίωσε όλο αυτό το ιστορικό φάσμα, βρίσκεται σε διαρκή μετασχηματισμό όσον αφορά την πολιτική και ιδεολογική του θεώρηση και τη γενικότερη κοσμοθεωρία του, ενώ και η στάση της ζωής του βρίσκεται σε μια διαρκή εξέλιξη συναντώντας και οριακά στάδια μετεξέλιξης. Αλλά και πέραν του υποκειμενικού παράγοντα που είναι διαρκώς μεταβαλλόμενος, έχει «τρέξει πολύ νερό» στην ιστορία της χώρας μας όλα αυτά τα χρόνια και δύσκολα μπορούν να αξιολογηθούν με τις αντιλήψεις της περιόδου του Πολυτεχνείου.
Μπορούμε όμως να σταθούμε στα πιο εξόφθαλμα στοιχεία της σημερινής περιόδου, που θα προκαλούσαν απορία στις τότε σκέψεις μας. Αξιολογώ μερικά απ’ αυτά, χωρίς να προχωρώ και σε κάποιου είδους ιεράρχηση. Προσωπικά το πρώτο στοιχείο της σημερινής πολιτικής ζωής που θα ξάφνιαζε τους προβληματισμούς εκείνης της εποχής είναι η παρουσία φασιστικής οργάνωσης στη Βουλή των Ελλήνων και μάλιστα με τη μορφή του τρίτου κόμματος. Καμιά ανάλυση δεν θα μπορούσε να υποψιαστεί ότι η Ελλάδα θα είχε εγκληματική οργάνωση με την εικόνα κοινοβουλευτικού κόμματος!
Δεύτερο στοιχείο είναι η διακυβέρνηση της χώρας από ένα αυτοπροσδιοριζόμενο ως αριστερό και ως αντισυστημικό κόμμα με πρόγραμμα όμως άκρως νεοφιλελεύθερο και συντηρητικό. Αυτή η εξέλιξη ανατρέπει το βασικό χάρτη των ιδεολογιών, των αξιών και των πολιτικών «γραμμών», όπως αυτός προσδιορίζεται με τα κλασικά εργαλεία ανάλυσης. Δεν έχει υπάρξει άλλωστε ούτε ιστορικά στη χώρα μας ούτε γεωγραφικά σ’ άλλη χώρα της Ευρώπης μια πλήρης αντιστροφή μεταξύ του πολιτικο-ιδεολογικού πλαισίου ενός κόμματος και της εφαρμοσμένης κυβερνητικής έκφρασής του.
Στο πεδίο της ιδεολογίας και των αξιών εκείνο που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι η πολιτικοποίηση και η κατίσχυση των προοδευτικών κοινωνικών προταγμάτων εκείνης της περιόδου διαμόρφωνε μια αντίληψη ότι θα υπάρχει μια συνεχής πορεία κοινωνικής εξέλιξης με κεντροαριστερή και αριστερή κατεύθυνση. Η αντίληψη και η πρακτική της συλλογικότητας και της κοινωνικότητας – από τους Συλλόγους των εν Αθήναις Επαρχιών μέχρι τα τριτοβάθμια συνδικαλιστικά όργανα – και η αυξημένη πολιτικοποίηση με την άνοδο της ισχύος των κομμάτων έδειχνε μια πορεία διαρκούς ανέλιξης της συνείδησης των πολιτών και των εργαζομένων, του κοινωνικού κράτους και του κράτους δικαίου αλλά και της ανόδου των οργανωμένων πολιτικών αγώνων. Από πουθενά δεν διαφαινόταν η σημερινή επικράτηση της ιδιώτευσης, του ατομισμού, της καθύβρισης καθετί του δημόσιου και η αναγωγή του ιδιωτικού ως πεδίου σωτηρίας της χώρας. Και ποτέ βέβαια δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι η χώρα μας θα ήταν υπό ξένη οικονομική επιτροπεία και υπό πολιτική κηδεμονία και ότι οι κυβερνήσεις μας θα ήταν απλό «αντηχείο» των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων του διεθνούς καπιταλισμού.
Στο διεθνές σκηνικό και εδώ η όλη εκτίμηση για την πορεία των πραγμάτων ήταν «έξω από τα πράγματα». Σε μια ιστορική συγκυρία όπου κυριαρχούσε ο διπολισμός στην παγκόσμια σκηνή και αναδυόταν ο Τρίτος δρόμος των Αδέσμευτων χωρών, ποτέ και καμιά ανάλυση εκείνης της εποχής δεν μπορούσε να προσεγγίσει έστω κατ’ ελάχιστον την κατάρρευση της πάλαι ποτέ κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης ούτε και την πλήρη επικράτηση των δυνάμεων του Κεφαλαίου. Τότε οι αναφορές γίνονταν για έναν ανερχόμενο Διεθνισμό μεταξύ των εργαζομένων όλου του Κόσμου, ενώ τώρα γίνεται Διεθνοποίηση και Παγκοσμιοποίηση με τη σφραγίδα της Αγοράς!
Είναι πολλά τα γεγονότα που διαμορφώθηκαν σε αντίθεση με τις τότε εκτιμήσεις μας, εκτιμήσεις που έβλεπαν μια πορεία προς την κοινωνική πρόοδο και την εξευγενισμένη συμπεριφορά, την ισότητα και τη δικαιοσύνη. Για παράδειγμα, φοβόμαστε για τη θερμή περιοχήτης Μέσης Ανατολής, αλλά ποτέ δεν θα μπορούσαμε να εκτιμήσουμε ότι το Αιγαίο θα γινόταν πέλαγος πνιγμού εκατοντάδων ανθρώπων και μικρών παιδιών…
Προφανώς η πορεία της ιστορίας δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ γραμμική και αυτό ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δρουν σταθερές και αντιμαχόμενες μεταξύ τους δυνάμεις και ως εκ τούτου δεν μπορεί να προσεγγιστεί με τις εκάστοτε συγκυριακές τάσεις και δυναμικές. Το μέλλον «οφείλει» να είναι άγνωστο και απροσδιόριστο, αλλιώς δεν είναι μέλλον. Ωστόσο, κάθε πολίτης και κάθε κοινωνική τάξη και ομάδα είναι υποχρεωμένοι να έχουν άποψη για του πού θέλουν να κινηθεί η ιστορία και να αγωνίζονται για την υλοποίηση της θεώρησής τους, να κάνουν τον προσωπικό και το συλλογικό τους αγώνα νόημα ζωής και πρώτη κοινωνική προτεραιότητα.
Το κορυφαίο πολιτικό σύνθημα του Πολυτεχνείου «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» δεν είναι απλά επίκαιρο˙ είναι σηματωρός για την κοινωνική πρόοδο, ιδιαίτερα σήμερα που ο ελληνικός λαός δοκιμάζεται με έναν σκληρό τρόπο. Και έχουμε χρέος, κοινωνικές δυνάμεις και εργαζόμενοι, να αγωνιστούμε με πάθος για τα συμφέροντα του κόσμου της εργασίας εμπνευσμένοι από το μεγαλείο της εξέγερσης της 17ης Νοεμβρίου 1973.
