Έχουν περάσει σχεδόν δύο βδομάδες από τις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου και ακόμα διακρίνω μια διάχυτη ικανοποίηση σ’ όλα σχεδόν τα πολιτικά κόμματα για το αποτέλεσμα των εκλογών που φαίνεται ότι κάλυψε, μ’ ελάχιστες εξαιρέσεις, όλους τους στόχους που είχαν τεθεί από τα κομματικά επιτελεία! Την ίδια στιγμή εγώ βιώνω τη δική μου απογοήτευση, επειδή διαπιστώνω ότι ανάμεσα στα θέματα που συζητούνται μετεκλογικά το μικρότερο δημοσιογραφικό ενδιαφέρον πέφτει πάνω στο θέμα της τεράστιας αποχής που σημειώθηκε στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση!Με ποσοστό που αγγίζει το ασύλληπτο 44,1% η αποχή των ψηφοφόρων θα περιμέναμε ότι θα γινόταν βασικό θέμα στις πολιτικές συζητήσεις, ιδιαίτερα αν συνυπολογίσουμε σ’ αυτό και το 2,45% των εκλογέων που έριξαν στην κάλπη άκυρο ή λευκό ψηφοδέλτιο. Μ’ άλλα λόγια, η αδιαφορία του εκλογικού σώματος για την πολιτική κατάσταση της χώρας αποτελεί ένα μετρήσιμο μέγεθος που αγγίζει το 46,55% επί του συνόλου! Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Σεπτέμβριο ψήφισαν 650.000 λιγότεροι πολίτες απ’ όσους ψήφισαν στις εκλογές του Ιανουαρίου! Σχεδόν ένας στους δύο πολίτες δηλαδή δεν προσήλθε στην κάλπη! Νούμερα εξωφρενικά αν αναλογιστούμε ότι ο Έλληνας είναι εκ παραδόσεως ιδιαίτερα πολιτικοποιημένος άνθρωπος! Και όμως η τεράστια αποχή των πολιτών από την εκλογική διαδικασία – παραδόξως – δεν θεωρείται (εκ μέρους της δημοσιογραφικής κριτικής) σοβαρό πρόβλημα για το δημοκρατικό μας πολίτευμα!
Από το κατεστημένο πολιτικό και δημοσιογραφικό σύστημα ασφαλώς και δεν περιμένω να θεωρηθεί η αποχή σοβαρό θέμα, διότι τα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα φαίνεται να αντιλαμβάνονται την αποχή περισσότερο σαν… πλεονέκτημα για τα εκλογικά τους ποσοστά, για να μη γράψω κιόλας ότι μπορεί και να την επιθυμούν διακαώς, προκειμένου να «φουσκώνουν» την εκλογική τους δύναμη όσο μπορούν, να κερδίζουν τις επικοινωνιακές εντυπώσεις και τις σχετικές επιχορηγήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό! Αυτό που δεν αντιλαμβάνομαι όμως είναι γιατί εμείς οι πολίτες δεν συνειδητοποιούμε το πρόβλημα που προκαλούμε στην ομαλή λειτουργία της Δημοκρατίας μας, όταν όχι μόνο ανεχόμαστε, αλλά ενδεχομένως και ενισχύουμε, ελαφρά τη καρδία, τη «λογική» της αδιαφορίας με τη δική μας αποχή από τις κάλπες!
Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται το μεγάλο πρόβλημα του δημοκρατικού μας πολιτεύματος! Διότι η Δημοκρατία είναι το μοναδικό πολίτευμα που προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στα κοινά, δίχως την οποία το πολίτευμα δεν μπορεί να λειτουργήσει, δεν μπορεί καν να χαρακτηριστεί δημοκρατικό! Αυτή είναι και η ουσιώδης διαφορά της Δημοκρατίας απ’ όλα τ’ άλλα πολιτικά συστήματα που εφαρμόζονται σήμερα ή εφαρμόστηκαν στο παρελθόν στον μάταιο τούτο κόσμο των ανθρώπων! Και όμως στην εποχή μας συναντούμε συμπολίτες μας που αγανακτούν και διαμαρτύρονται για τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα, όμως στην κορυφαία στιγμή της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, που είναι οι εκλογές, δεν αφιερώνουν τον αναγκαίο χρόνο να επισκεφθούν το εκλογικό τους κέντρο και να επιλέξουν εκείνον τον πολιτικό που θεωρούν όχι αναγκαία ικανό, αλλά έστω λίγο ικανότερο από τους άλλους, για να διαχειριστεί, άρα και να επιλύσει (αν μπορεί βέβαια), τα μεγάλα προβλήματα! Αυτό όντως είναι ένα οξύμωρο σχήμα που προσεγγίζει τα όρια του αντικειμένου της ψυχαναλυτικής επιστήμης!
Για τους λόγους που οδηγούν τους πολίτες ν’ απέχουν από την εκλογική διαδικασία ίσως θα μπορούσε να γίνει κάποια στιγμή μια ολοκληρωμένη επιστημονική έρευνα, ώστε να διαφωτιστούμε περισσότερο για το κοινωνικό προφίλ και τις απόψεις αυτών των ανθρώπων καθώς και για τους λόγους που αρνούνται τόσο επιδεικτικά τη συμμετοχή τους! Μια τέτοια έρευνα θα είχε πράγματι μεγάλο ενδιαφέρον, διότι πέρα από τις πολιτικές συγκυρίες που επηρεάζουν το εκλογικό σώμα θα μπορούσαμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα και για την πολιτική μας νοοτροπία σε κοινωνικό επίπεδο, μια νοοτροπία που, εξαιτίας της άρνησης της συμμετοχής, δεν φαίνεται να βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο!
Αναφέρομαι αποκλειστικά στην αποχή των πολιτών από την εκλογική διαδικασία αναγνωρίζοντας ότι πιθανότατα οι ίδιοι αυτοί πολίτες, που αποποιήθηκαν το δικαίωμα της ψήφου την 20η του Σεπτέμβρη, είναι πιθανό να συμμετέχουν σ’ άλλες μορφές κοινωνικής, πολιτικής ή εθελοντικής δράσης, οι οποίες σαφώς και είναι εξίσου αξιέπαινες για την προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο! Όμως, στο μυαλό μου έρχεται και επανέρχεται η ίδια απορία: ακόμα και ο πολίτης που είναι τόσο συνειδητοποιημένος και αφιερώνει τον ελεύθερο χρόνο του στο κοινωνικό σύνολο, σε μια προσπάθεια να αμβλυνθούν, έστω και λίγο, τα οξύτατα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, γιατί να είναι τόσο αδιάφορος σε μια εκλογική διαδικασία από την οποία μάλιστα κρίνεται ποια θα είναι η καταλληλότερη κυβέρνηση του τόπου; Άραγε η επιλογή της καταλληλότερης κυβέρνησης, που διαθέτει όλα τα μέσα για την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων μιας ολόκληρης χώρας, είναι ζητούμενο λιγότερο σημαντικό από την εθελοντική προσφορά που απευθύνεται σε λίγους ανθρώπους;
Γι’ αυτό το λόγο, χωρίς να υποβαθμίζω οποιαδήποτε άλλη «πολιτική» δράση των συμπολιτών μου, είμαι υποχρεωμένος να επικρίνω την αδιαφορία που οι ίδιοι αυτοί συμπολίτες μου επέδειξαν στην πρόσφατη εκλογική διαδικασία. Είναι βέβαιο ότι ανάμεσα σ’ αυτούς που επέλεξαν να μην ψηφίσουν στις πρόσφατες εκλογές συμπεριλαμβάνονται και άνθρωποι που αντιμετώπισαν αντικειμενικές δυσκολίες μετακίνησης, είτε επειδή είναι μετανάστες είτε επειδή δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψουν στο χωριό τους για μια τρίτη εκλογική αναμέτρηση εντός του 2015. Όμως, εξίσου βέβαιο, από την άλλη, είναι ότι σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται και συμπολίτες μας – συγγενείς μας, φίλοι μας, γνωστοί μας – που δεν ψήφισαν από συνειδητή επιλογή, που δεν ψήφισαν επειδή έκριναν ότι δεν ήταν αναγκαίο να ψηφίσουν ή επειδή θεώρησαν ότι μ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να εκφράσουν αποτελεσματικότερα την αγανάκτησή τους για τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της χώρας!
Το αν πέτυχαν τον σκοπό τους αποτελεί από μόνο του ένα ωραίο θέμα συζήτησης! Το μόνο σίγουρο είναι ότι μέσα από την απουσία, την αποχή και την άρνηση δεν λύθηκε ποτέ κανένα πρόβλημα! Τα προβλήματα μπορούν να λυθούν μόνο μέσα από τη συμμετοχή, τη συλλογική δράση, τον γόνιμο διάλογο και τη σύνθεση! Χωρίς αυτές τις βασικές προϋποθέσεις, εν τέλει, ο μεγάλος χαμένος δεν είναι άλλος από την ίδια την Δημοκρατία! Όχι μόνο επειδή δίνουμε την ευκαιρία και την δυνατότητα στους άλλους ν’ αποφασίζουν για μας χωρίς εμάς, αλλά κυρίως επειδή τούς επιτρέπουμε ν’ αποφασίζουν με κριτήριο τα δικά τους συμφέροντα τα οποία δεν είναι καθόλου απίθανο να έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το γενικό κοινωνικό και εθνικό όφελος! Έχουμε το δικαίωμα να το κάνουμε αυτό; Προφανώς και δεν το έχουμε!
Ο υπεύθυνος πολίτης, αν θέλει να λέγεται υπεύθυνος και πολίτης, έχει υποχρέωση να συμμετέχει σ’ όλες τις μορφές συλλογικής, κοινωνικής και εθελοντικής δράσης και με τη συμμετοχή του να συμβάλλει στις συλλογικές διεργασίες μέσα από τις οποίες θα προκύψουν οι λύσεις των δύσκολων προβλημάτων! Αυτό και μόνο αυτό είναι το κριτήριο με το οποίο αξιολογείται η πολιτική μας ωριμότητα και το επίπεδο της κοινωνικής μας συνείδησης! Οποιαδήποτε άλλη επιλογή αποστασιοποίησης βλάπτει το συλλογικό συμφέρον, βλάπτει και τη δημοκρατική λειτουργία της κοινωνίας, είναι ανεπίτρεπτη, είναι απαράδεκτη και δικαιώνει τον «πατέρα της Δημοκρατίας» Περικλή που έκανε σαφέστατο διαχωρισμό ανάμεσα στον «πολίτη», δηλαδή τον άνθρωπο που συμμετέχει στις συλλογικές αποφάσεις και προσφέρει στον τόπο του, και στον «ιδιώτη», δηλαδή τον άνθρωπο που αδιαφορεί για τις συλλογικές διαδικασίες και στοχεύει μόνο στο προσωπικό του συμφέρον! Για τον Περικλή ο πρώτος ήταν ο χρήσιμος για την πόλη και την πατρίδα του! Ο δεύτερος ήταν ο άχρηστος, αυτός δηλαδή που δεν έχει τίποτε να προσφέρει στο συλλογικό καλό!
Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που η σύγχρονη αγγλική γλώσσα, προφανώς μέσω κάποιου λατινικού δανείου, διασώζει την αρχαία σημασία της λέξης «ιδιώτης»! Ακούμε ή χρησιμοποιούμε συχνά σήμερα την αγγλική λέξη «idiot» – που μπορεί να σημαίνει ανάλογα με την περίπτωση «ανόητος», «χαζούλης», «ασχετούλης», «απρόσεκτος», «αυτός που αγνοεί» – και δύσκολα αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται κυριολεκτικά για την αρχαία ελληνική λέξη «ιδιώτης», με την οποία ο Περικλής εννοούσε τον άνθρωπο που δεν γνωρίζει, δεν θέλει και δεν μπορεί να προσφέρει κάτι ωφέλιμο στον τόπο του! Και ενώ για την οικονομική μας ανάπτυξη θεωρούμε ότι ο ιδιωτικός παράγοντας είναι αυτός που θα παίξει τον καθοριστικότερο ρόλο, δύσκολα συνειδητοποιούμε, ζώντας σε μια κοινωνία ακραίου ιδιωτικού ατομικισμού, ότι για τη διασφάλιση της όποιας δημοκρατικής μας λειτουργίας οφείλουμε να θυμηθούμε ότι είμαστε και «πολίτες», με τη σημασία βέβαια που απέδιδε στον όρο ο Περικλής…
