800px-Francesco_Hayez_028Του Νίκου Τσούλια

     Το διάβασμα των ανθρώπων έχει το μυθιστόρημα στο βασικό πυρήνα του και στα βιβλία που τον πολυταξιδεύουν. Στα χέρια των αναγνωστών το μυθιστόρημα είναι στην πρώτη σειρά της προτίμησής των. Το μυθιστόρημα είναι το πρώτο είδος της λογοτεχνίας σε ανθοφορία στη σημερινή εποχή μας και σ’ όλη την περίοδο της νεωτερικότητας. Είναι βασικό στοιχείο του πολιτισμού μας.

     Αλλά γιατί έχει αυτή την προνομιακή σχέση μας; Πού οφείλεται η αίγλη του και η γοητεία του; Γιατί οι αναγνώστες προτιμούν το μυθιστόρημα έναντι του δοκιμίου και της ποίησης; Γιατί το επιστημονικό και το φιλοσοφικό βιβλίο διαβάζονται κυρίως από τους άμεσα ενδιαφερόμενους και συνδέονται μάλλον με κάποια χρησιμοθηρική όψη; Θεωρώ ότι το μυθιστόρημα έρχεται σαν φυσική συνέχεια των παραμυθιών της παιδικής ηλικίας και κατά βάση το μυθιστόρημα είναι παραμύθι για μεγάλα παιδιά. Απ’ αυτή την πλευρά ίσως είναι καλύτερα να απαντήσουμε στο γιατί οι άνθρωποι αγαπούν τόσο πολύ τα παραμύθια σε σχέση με όλες τις άλλες μορφές ειδών βιβλίων και διαβάσματος.

     Έχουμε θέσει λοιπόν τη βάση των αρχικών ερωτημάτων μας σε μια σχετικά διαφορετική θεώρηση αναζητώντας τις αιτίες της συγκριτικής υπεροχής των επιλογών ανάγνωσής μας στους παραμυθότοπους και στην πρώτιστη πνευματική ανάγκη της μυθοπλασίας. Η μυθοπλασία πάντα ήταν ο προνομιακός χώρος στον οποίο εκφραζόταν με τη μεγαλύτερη ελευθερία το πνεύμα του ανθρώπου και ως εκ τούτου δινόταν η ευκαιρία για αυθεντική εκδήλωση των συναισθημάτων μας και της σκέψης μας, των ονείρων μας και των αναζητήσεών μας. Εδώ δεν υπάρχουν δεσμεύσεις της αντικειμενικότητας και συνθήκες της πραγματικότητας. Εδώ η αντικειμενική πραγματικότητα ζυμώνεται στο ίδιο ζυμάρι με την υποκειμενική πραγματικότητα, εδώ η φαντασία δεν αμφισβητείται καθόλου και είναι ελεύθερη για μόνιμη καλλιέργεια και δημιουργία. Και όλα αυτά νομιμοποιούνται στη συνείδησή μας γιατί όλοι ξέρουμε ότι ό,τι θεωρείται πλάσμα της φαντασίας άνετα μπορεί να είναι γέννημα της ίδιας της ζωής και επομένως δεν υπάρχουν διακριτά σύνορα μεταξύ αντικειμενικότητας και υποκειμενικότητας, όπως μπορεί και να μην υπάρχουν τόσο σαφή όρια – όσο τουλάχιστον νομίζουμε – μεταξύ ύπαρξης και ανυπαρξίας!

     Το μυθιστόρημα έχοντας επινοήσει και ταυτόχρονα κατακτήσει έναν τόσο προνομιακό χώρο για την έκφραση της πνευματικής μας ελευθερίας διαμόρφωσε ανοιχτούς ορίζοντες για τις βαθύτερες ψυχικές ανάγκες μας, νομιμοποίησε απόλυτα στην ιστορία και στην κοινωνία του ανθρώπου τη δύναμη της φαντασίας και των ονείρων και έδωσε στον άνθρωπο την εικόνα του δημιουργού όχι μόνο μέσα από τα πεδία της ύλης και της επιστήμης αλλά και μέσα από το πεδίο του στοχασμού μας. Θα αναρωτηθούμε, και η ποίηση δεν έχει όλες αυτές τις δυνατότητες και επιπλέον δεν έχει και το φοβερό τοπίο των συμβολισμών και των πολλαπλών διαστρωματώσεων της αφήγησής μας και του λόγου μας γενικότερα; Και επιπλέον, η ποίηση δεν είναι το πιο εύκολο πεδίο καταφυγής της γραφής και της προσωπικής έκφρασης; Ωστόσο, η ποίηση γράφεται πιο εύκολα ως προσωπική γραφή, αλλά διαβάζεται πολύ πιο δύσκολα ως προσωπική επιλογή ανάγνωσης.

     Η πνευματική ανάγκη του διαβάσματος του μυθιστορήματος έχει και μια άλλη ορίζουσα, αυτή της έντονης προσωπικής συμμετοχής. Στο μυθιστόρημα ο αναγνώστης τοποθετεί πιο εύκολα τον εαυτό του στον κόσμο του αναγνώσματος, αυτοπροσδιορίζεται σε πρωταγωνιστικό ρόλο, διαμορφώνει ανά πάσα στιγμή τις προσωπικές στάσεις, κρίνει και αξιολογεί αμέσως τις συμπεριφορές των ηρώων, καταθέτει αντιλήψεις της ζωής σχεδόν με αδιόρατο τρόπο, «πιάνει τον εαυτό του» να είναι σε έναν διαρκή διάλογο με τα πολλαπλώς διασταυρούμενα λόγια του συγγραφέα και να μονολογεί χωρίς να ξέρει κάθε φορά τι είναι δικό του και τι είναι ξένο. Υπάρχει και ένα ενδιαφέρον ψυχολογικό στοιχείο, η ανάγκη αφήγησης είναι η βασικότερη πνευματική ανάγκη του ανθρώπους. Όλοι θέλουμε να αφηγηθούμε, όλοι θέλουμε να πούμε τις μικρές ή τις μεγάλες ιστορίες μας. Αν ο άνθρωπος δεν έχει κάτι να πει από τη ζωή του, είναι σα να μην έχει ζήσει. Είναι ποτέ δυνατόν αυτό;

     Τα μεγάλα πνευματικά έργου του ανθρώπου είναι μυθιστορήματα με την ευρεία έννοια του όρου. Η «Οδύσσεια» είναι κατά τη γνώμη μου το κορυφαίο δημιούργημα του πνεύματος του ανθρώπου, είναι ουσιαστικά ένα μυθιστόρημα, μια αφήγηση μέσα στην αφήγηση, μια ιστορία ενός ήρωα τη θέση του οποίου παίρνει κάθε αναγνώστης αυτού του αριστουργήματος. Ο «Δον Κιχώτης», το εμβληματικό έργο και η απαρχή του σύγχρονου ευρωπαϊκού μυθιστορήματος, είναι σύμβολο της μυθοπλασίας και πλήρους νομιμοποίησηςτης ονειροπόλησης στις ελεύθερες και ανήσυχες συνειδήσεις μας. Αλλά μπορούμε να μην αναφέρουμε δύο από τους κορυφαίους – κατά τη γνώμη μου – μυθιστοριογράφους, τον Ντοστογιέφσκι και τον Τολστόι που δόξασαν τόσο πολύ με τα αθάνατα έργα τους την ανθρώπινη σκέψη και άνοιξαν και διαρκώς ανοίγουν ορίζοντες για την αυτογνωσία μας και για την ερμηνεία του Κόσμου;

     Στο μυθιστόρημα δεν σε ενδιαφέρει τι είναι αληθινό και τι όχι· έτσι κι αλλιώς ό, τι μπορεί να σκεφτεί ο ανθρώπινος νους είναι ή μπορεί να είναι πραγματικό. Το μυθιστόρημα δεν είναι έξω από τη ζωή, δεν είναι φυγή από τη ζωή· είναι ανατομία και ερμηνεία της ζωής. Το μυθιστόρημα δεν είναι απόδραση από την πραγματικότητα· είναι βαθιά ανάλυση της ανθρώπινης προσωπικότητας, είναι κατάδυση στα άγνωστα πεδία της ψυχής, είναι αναζήτηση της ομορφιάς και της αλήθειας, είναι τροφή και απάγκιο του συναισθήματος.

Πηγή:anthologio.wordpress.com

Προηγούμενο άρθροΑίσωπος και αδελφοί Γκριμ, οι μεγάλοι μυθοπλάστες
Επόμενο άρθροΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ “Για ένα φιλότιμο”
Κατάγεται από την Αυγή Αμαλιάδας και είναι εκπαιδευτικός. Έχει εκλεγεί πρόεδρος της ΟΛΜΕ τέσσερις φορές (1996 – 2003) και έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή στην Ειδική Αγωγή. Έχει εκδώσει δύο βιβλία εκπαιδευτικού περιεχομένου τα: “Σε πρώτο πρόσωπο” και «Παιδείας εγκώμιον». Έχει δημοσιεύσει δεκάδες άρθρα σε επιστημονικά και εκπαιδευτικά περιοδικά. Έχει συνεργαστεί επαγγελματικά με τις εφημερίδες «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ» (1980 – 1986) και «ΕΞΟΡΜΗΣΗ» (1988 – 1996). Τα τελευταία χρόνια αρθρογραφεί στην εφημερίδα “ΤΟ ΑΡΘΡΟ” και στις εφημερίδες της ΗΛΕΙΑΣ: «ΠΡΩΙΝΗ», “ΑΥΓΗ” και “ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ”.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.