Η κρισιμότητα της Παιδείας και η Παιδεία των Κρίσεων

O μέτριος δάσκαλος, μιλάει.

Ο καλός δάσκαλος, εξηγεί,

Ο εξαιρετικός δάσκαλος, δείχνει.

Ο Μεγάλος Δάσκαλος, Εμ-πνέει.

(William Arthur Ward 1921-1994, Αμερικανός συγγραφέας)

Την Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου θα τελεστεί σ’ όλα τα σχολεία της Α’θμιας και Β’θμιας Εκπαίδευσης ο καθιερωμένος εναρκτήριος, ετήσιος αγιασμός και ύστερα θα διανεμηθούν τα διδακτικά βιβλία στους μαθητές σύμφωνα με εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας με θέμα τον προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου για τα Γυμνάσια και τα Γενικά Λύκεια, για το σχολικό έτος 2015 – 2016.

Ο αγιασμός μπορεί να είναι μια τελετουργική πράξη αγιασμού και καθαρμού των αμαρτιών, δια τούτο “δεόμεθα του Θεού” για να γίνει το αγιασμένο ύδωρ, ιαματικό ψυχών τε και σωμάτων και αποτρεπτικό πάσης αντικειμένης δύναμης (αποτροπαϊκον και εξαγνιστικόν), αλλά οι εκλεκτοί συνάδελφοι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να επαναπαύονται μόνο σ’ αυτή· χρειάζεται και η γνώση του αντικειμένου και η εκάστοτε, ανάλογα με τις περιστάσεις παιδαγωγική μέθοδος.

Δυστυχώς όμως μερικοί “αλαφροΐσκιωτοι” συνάδελφοι είναι πεπεισμένοι ότι ο Θεός θα μάθει γράμματα στα παιδιά και αμελούν τα άλλα δυο πεδία· το γνωστικό και το μεθοδολογικό (παιδαγωγικό).

Οι πρόγονοί μας είχαν μια σπουδαία παροιμία “σύν θην και χερα κίνει”, δεν πρέπει να εναποθέτουμε όλες τις ελπίδες μας στο Θεό· πρέπει κι εμείς οι ίδιοι να δραστηριοπούμαστε. Ο Θεός δεν είναι κακός. Ο Θεός είναι χρήσιμος για τα παιδιά, αλλά δεν φτάνει μόνο. Χρειάζονται και τα δύο πεδία που προαναφέραμε.

«Οδείς θεός δύσνους νθρώποις” διακήρυττε ο Πλάτων στο “Θεαίτητο” 151 d.

Παιδεία ο μέγας Ασθενής

Τα κενά” ο μέγας Άγνωστος Χ

 

Δεν θυμάμαι, χωρίς να έχω πάθει ακόμη αμνησία, σχολική χρονιά τα τελευταία 41 μετά-πολιτευτικά χρόνια που να μην άρχιζε με προβλήματα, δυσκολίες, κενά και ελλείψεις. Εφέτος ξεκινάει η σχολική χρονιά με 20.000 ή 25.000 ελλείψεις εκπαιδευτικών και με μια υπηρεσιακή κυβέρνηση εν όψει των εκλογών της 20.9.2015.

Η παιδεία μας είναι αιχμάλωτος (όμηρος) πολιτικών σκοπιμοτήτων και συντεχνιακών συμφερόντων, όπως ο Προμηθέας Δεσμώτης του Αισχύου, αλυσοδεμένος στον Καύκασο και οι Δεσμώτες στην αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα (514α – 519 c, Z’ βιβλίο, Πολιτεία). Ζουν στο σκοτάδι της αμάθειας, άγνοιας και απαιδευσίας και θεωρούν πως οι σκιές (εικονική πραγματικότητα) που βλέπουν είναι τα πραγματικά όντα, τα αληθώς/όντως όντα, οι ΙΔΕΕΣ οι πραγματικές, οι αληθινές.

Είναι δεμένοι και ακινητοποιημένοι τόσο σωματικά όσο και πνευματικά «ν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καί τά σκέλη καί τους αὐχένας…» φοβούνται να αντιμετωπίσουν το άγνωστο. Δεν αντιδρούν και ενώ τα χέρια τους είναι ελεύθερα, δεν τολμούν να σπάσουν τις αλυσίδες τους. Βολεμένοι στην αιχμαλωσία (ομηρεία) τους!

Ο Διαφωτιστής Ζαν Ζαν Ρουσσώ (1712-1778) έλεγε πως ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος κι όμως σ’ ολόκληρη τη γη είναι αλυσοδεμένος.

Ο θεϊκός Πλάτων διακήρυττε «τήν παιδείαν τος νθρώποις δεύτερον λιον εἶναι».

Σύμφωνα με τον αλληγορικό πλατωνικό μύθο, οι άνθρωποι ζούμε σαν φυλακισμένοι μέσα στις ψευδαισθήσεις και τις αυταπάτες μας και δεν μπορούμε να γνωρίσουμε την αλήθεια, γιατί μας εμποδίζουν τα δεσμά των αισθήσεων, αλλά και τα δεσμά των εξουσιαστών που χειραγωγούν τις αισθήσεις μας ώστε να αντιλαμβανόμαστε μόνο την πραγματικότητα, όπως την καθορίζουν εκείνοι. Ενώ θα έπρεπε να εμπιστευόμαστε μόνο το νού μας, την κρίση μας.

Κάποτε κάποιοι δεσμώτες καταφέρνουν ν’ απαλλαγούν απ’ την επιρροή των αισθήσεων και των δογμάτων και να γνωρίσουν την αλήθεια βασιζόμενοι στις αποδείξεις που τους παρέχει μόνο ο ορθός λόγος και η καθαρή σκέψη. Οι άνθρωποι αυτοί είναι οι Φιλόσοφοι, οι “παντελείς” φύλακες, οι πεπαιδευμένοι, οιμορφωμένοι, που η παιδεία τούς δείχνει τον τρόπο, πώς ξεγλιστρώντας μέσα από τα διάφορα δογματικά, κομματικά δίχτυα, να ξεφύγουν από τη μοίρα των δεσμωτών του σπηλαίου. Ο Ηράκλειτος (544-484) υποστήριζε πως ένας και κοινός είναι ο κόσμος για τους ξυπνητούς. Οι κοιμισμένοι ζουν ο καθένας στον δικό του κόσμο, «τος γρηγορόσιν να και κοινόν κόσμον εἶναι, τῶν δέ κοιμωμένων ἕκαστον εἰς ἴδιον άποστρέφεσθαι» (Ηράκλειτος, Fragment 89)

Το ρόλο των “φιλοσόφων” σήμερα επωμίζονται οι συνάδελφοι Λειτουργοί (= από το λήιτον + έργον = δημόσιον έργον/υπηρεσία) και οι Δάσκαλοι (= οι διδόντες την δάδαν την καλήν, γνώσιν, το φως, την παιδεία από το ρήμα δάω = μαθαίνω, διδάσκω, εξ’ ου και δαυλός, αδαής.

Είναι οι ευσυνείδητοι, πραγματικοί παιδαγωγοί/λειτουργοί και όχι εκ-παιδευτικοί (= εκτός/ έξω παιδευτικής διαδικασίας). Εξάλλου τα ζώα εκ-παιδεύονται, γυμνάζονται, οι άνθρωποι παιδεύονται, ρήμα που έχει άμεση σχέση με το παιδί, το παίζω και το παίγνιον. Είναι ο σωκρατικός τρόπος διδασκαλίας προς τους μαθητές του “παίζειν τε καί σπουδάζειν” παίζω και μαθαίνω.

«ν ρχ ν Δάσκαλος καί Δάσκαλος ἦν πρός τόν μαθητήν και μαθητής ἦν ὁ Δάσκαλος. Οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρός τον μαθητήν. Πάντα δι᾽αὐτοῦ ἐγένετο καί χωρίς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδέ ἕν ὅ γέγονεν».Προσπαθώντας να ταυτίσω τον μαθητή με το δάσκαλο επιχείρησα την τολμηρή μεταφορά του κατά Ιωάννην ευαγγελίου 1, 1-18.

Αφιερωμένο στο Δάσκαλο

Σμίλεψε πάλι, Δάσκαλε, ψυχές!

Κι ό,τι σ’ απόμεινε ακόμη στη ζωή σου,

Μην τ’ αρνηθείς! Θυσίασέ το ως τη στερνή πνοή σου!

Χτίσ’ το παλάτι, Δάσκαλε σοφέ!

 

Κι αν λίγη δύναμη μέσ’ το κορμί σου μένει,

μην κουραστείς. Είν’ η ψυχή σου ατσαλωμένη.

Θέμελα βάλε τώρα πιο βαθειά,

ο πόλεμος να μην μπορεί να τα γκρεμίσει.

 

Σκάψε βαθειά. Τί κι αν πολλοί σ’ έχουνε λησμονήσει;

Θα θυμηθούνε κάποτε κι αυτοί

Τα βάρη που κρατάς σαν ‘Ατλαντας στην πλάτη

Υπομονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το Παλάτι!

Κωστής Παλαμάς

«Ο γάρ ς γγεον Νος ποπληρώσεως λλ᾽ὑπεκκαύματος μόνον σπερ λη δεται, ρμήν μποιοντος ερετικήν καί ρεξιν πί τήν λήθειαν»

(Πλούταρχος, “Περί τοῦ ἀκούειν”, 48)

Το μυαλό του παιδιού δεν είναι δοχείο που πρέπει να γεμίσει. Είναι σαν ένα δεμάτι ξύλα, που χρειάζεται ένα προσάναμμα μόνο για ν’ ανάψει η φλόγα της αναζήτησης και η λαχτάρα για την Αλήθεια.

Η τύχη των εθνών εξαρτάται από την εκπαίδευση των νέων. Η διδασκαλία είναι κάτι περισσότερο από το να διανέμεις τη γνώση. Είναι να εμπνέεις την αλλαγή. Η μάθηση είναι κάτι περισσότερο από το να αποστηθίζεις δεδομένα, είναι να φτάνεις στην κατανόηση.

Ο Πλούταρχος (45-120) στο σπουδαίο έργο του “Περί παίδων αγωγής” υποστήριζε: «Πηγή γάρ καί ρίζα καλοκγαθίας τό νομίμου τυχεν παιδείας» (= πηγή, αρχή, αφετηρία κάθε ανθρώπινης τελειότητας είναι το να πετύχεις την κατάλληλη μόρφωση).

«Ὅπου γάρ διδάσκαλοί εἰσιν ἀναίσχυντοι ἐνταῦθ᾽ἀνάγκη καί μαθητάς ἀναιδεστάτους εἶναι»

(= ο δάσκαλος αποτελεί πρότυπο/ παράδειγμα για το μαθητή).

Ο πραγματικός Δάσκαλος:

Ζει για να διδάσκει και δε διδάσκει για να ζει.

Ζει με τις ιδέες του και όχι από τις ιδέες του.

Εύχομαι στους μαθητές/τριες δημιουργική και παραγωγική νέα σχολική χρονιά. Τους προτείνω να επιλέγουν τον ανηφορικό – δύσκολο δρόμο της Αρετής, αυτόν του Ηρακλή και να γίνουν εραστές της μείζονος προσπαθείας και πολέμιοι της ελάσσονος, γιατί ο θεϊκός Πλάτων έλεγε «χαλεπά τα καλά» (= τα δύσκολα είναι τα πιο όμορφα στη ζωή). Αγαθά κόποις κτώνται και ουχί κόλποις!

Εύχομαι στους/στις συναδέλφους / λειτουργούς να οπλιστούν με Αγάπη, Δύναμη και Υπομονή τόσοονική (= επιμενίδεια) όσο και ονήσιμη (=ωφέλιμη, χρήσιμη, ευεργετική).

Ευπλοείτε τη νέα σχολική χρονιά

Πέτρος Ιωαννίδης

φιλόλογος καθηγητής 2ου ΓΕΛ Βούλας

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.