Για όλους εμάς τους εκπαιδευτικούς που ασχολούμαστε με την προετοιμασία των υποψηφίων των Πανελληνίων Εξετάσεων η 26η Αυγούστου αποτέλεσε φέτος την ημέρα που ολοκληρώθηκε ένας ακόμα κύκλος. Με την ανακοίνωση των βάσεων εισαγωγής στα ιδρύματα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης έληξε και φέτος – σίγουρα όχι άδοξα – μια αγωνία που κράτησε περισσότερο από μισό καλοκαίρι, από την ημέρα δηλαδή που ανακοινώθηκαν οι βαθμολογίες των μαθημάτων κάπου στα τέλη του Ιουνίου.
Είναι αυτονόητο ότι οι στιγμές που ζούμε κάθε χρόνο τέτοια μέρα είναι στιγμές συγκίνησης αλλά και στιγμές ανακούφισης από και για το καλό αποτέλεσμα που ήρθε να επιβεβαιώσει τις ελπίδες των παιδιών μας, να επιβραβεύσει την προσπάθειά τους και βέβαια να ανταμείψει τους κόπους τους! Πάν’ απ’ όλα βέβαια να δικαιώσει τη συνειδητή επιλογή τους να ξεκινήσουν και να ολοκληρώσουν με συνέπεια, οργάνωση και προγραμματισμό μια ωραία προσπάθεια που στην αρχή της φαντάζει εξωπραγματικά ανέφικτη και πάνω απ’ τις δυνατότητές τους, όμως στο τελείωμά της αφήνει μόνο ευχάριστες αναμνήσεις ικανοποίησης σ’ όσα παιδιά αντιμετωπίζουν την εμπειρία της Γ Λυκείου με ρεαλισμό και στοιχειώδη σοβαρότητα.
Αυτές – ρεαλισμός και στοιχειώδης σοβαρότητα – είναι και οι βασικές προϋποθέσεις με τις οποίες ένας υποψήφιος εισέρχεται πετυχημένα στον «στίβο» της προετοιμασίας της Γ Λυκείου, γύρω από την οποία έχει αναπτυχθεί μια «μυθολογία» που λειτουργεί επιβαρυντικά για την ψυχολογία του υποψηφίου και της οικογένειάς του. Πρόκειται για τη «μυθολογία» που αναφέρεται στο «μέγεθος» της προσπάθειας, στις μεγάλες «θυσίες» που οφείλει να πραγματοποιήσει ένας υποψήφιος για να πετύχει τον στόχο του, στις μεθόδους της δήθεν «παπαγαλίας» που δημιουργούν – υποτίθεται – εμπόδια στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και, τέλος, στις «δυνατότητες» που διαθέτει σήμερα ένας υποψήφιος να πραγματοποιήσει τ’ όνειρό του χωρίς κόπο, χωρίς προσπάθεια και βέβαια χωρίς συστηματική ενασχόληση με τα διδακτικά αντικείμενα που προσφέρει το ελληνικό σχολείο.
Σε μια κοινωνία που προβάλει ως πρότυπο σκέψης, συμπεριφοράς και νοοτροπίας την δυνατότητα του εύκολου και γρήγορου πλουτισμού ίσως δεν πρέπει να μάς κάνει εντύπωση η ανάπτυξη της αμφισβήτησης και της καχυποψίας απέναντι στον θεσμό των Πανελληνίων Εξετάσεων, αμφισβήτηση που αναπόφευκτα επηρεάζει σαν «παράπλευρες απώλειες» και τα παιδιά που επιλέγουν να συμμετέχουν σ’ αυτήν την προσπάθεια. Εξάλλου, συμβάλλει σ’ αυτό και η πολιτική πραγματικότητα, καθώς μέσα σε συνθήκες οικονομικής στενότητας οι πολιτικές παροχές ή οι δυνατότητες για πολιτικές παροχές στην εκλογική «πελατεία» έχουν περιοριστεί σχεδόν αποκλειστικά στο πεδίο της εκπαίδευσης! Ιδιαίτερα μάλιστα από τη στιγμή που οι λεγόμενες «μεταρρυθμίσεις» στην εκπαίδευση όχι μόνο δεν επιφέρουν άμεσα ορατές αρνητικές επιπτώσεις, αλλά συνήθως δημιουργούν και την ελπίδα για μια περισσότερο εύκολη «αποκατάσταση» των νέων παιδιών…
Ασφαλώς αυτό δεν ισχύει μόνο για τα χρόνια της οικονομικής κρίσης! Σε διαχρονικό επίπεδο η εκπαίδευση και ιδιαίτερα ο τρόπος της επιλογής των υποψηφίων για τα ιδρύματα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης αποτελούσε έναν χώρο διαθέσιμο για πολιτικές δράσεις που υπόσχονταν μεγαλύτερη ευκολία και λιγότερο κόπο στην πρόσβαση! Πρόκειται για μια πρακτική που λανθασμένα δημιούργησε την αντίληψη ότι αυτοσκοπός του σχολείου είναι η εισαγωγή σε μια πανεπιστημιακή σχολή και όχι η ολοκληρωμένη προετοιμασία της νεανικής προσωπικότητας για τις δυσκολίες της πραγματικής ζωής. Από τη στιγμή βέβαια που η κοινωνία και η πολιτική ηγεσία αντιλαμβάνονται το σχολείο σαν προθάλαμο προετοιμασίας για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο, αυτομάτως γεννιέται και η απαίτηση για μια, όσο το δυνατό, πιο άνετη και ανώδυνη πρόσβαση, η οποία όμως απαξιώνει όλες τις άλλες λειτουργίες του σχολικού θεσμού!
Έτσι έχουμε οδηγηθεί σήμερα σε μια αποπροσανατολιστική αντίληψη ότι ο θεσμός των Πανελληνίων Εξετάσεων απομακρύνει το σχολείο από την πραγματική του αποστολή που είναι η ολοκληρωμένη ανάπτυξη του νέου και της προσωπικότητάς του. Αν αυτό συνέβαινε μόνο στο επίπεδο της Γ Λυκείου, τότε θα μπορούσα να το δεχθώ ότι οι εξετάσεις φέρουν ευθύνη γι’ αυτό το αποτέλεσμα. Όμως, δεν συμβαίνει μόνο στο επίπεδο της Γ Λυκείου! Συμβαίνει και στις προηγούμενες τάξεις του Λυκείου! Συμβαίνει και στο επίπεδο του Γυμνασίου! Συμβαίνει γενικότερα σε όλες τις τάξεις της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ενδεχομένως και της Πρωτοβάθμιας! Άρα είναι προφανές ότι η στοχοποίηση του θεσμού των Πανελληνίων είναι τουλάχιστον υπερβολική, αν όχι και άδικη!
Το παρόν άρθρο δεν έχει βέβαια στόχο να παρουσιάσει αναλυτικά τα αίτια της υποβάθμισης της διαπαιδαγωγικής λειτουργίας του ελληνικού σχολείου! Εξάλλου, ένα τέτοιο εγχείρημα είναι φύσει αδύνατο να εξαντληθεί μέσα στα στενά όρια μια αρθρογραφικής προσπάθειας. Αξίζει όμως να αναφέρουμε ότι οι μεγάλες αλλαγές που έχουν σημειωθεί, ιδιαίτερα τις τελευταίες δύο δεκαετίες, στον χώρο της τεχνολογίας και κατ’ επέκταση στις κοινωνικές νοοτροπίες που επηρεάζονται άμεσα από τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες έχουν επιδράσει αρνητικά πάνω στη λειτουργία του ελληνικού σχολείου που νομοτελειακά, λόγω της παραδοσιακής φύσης του, προσαρμόζεται δύσκολα και βραδύτατα στις νέες πραγματικότητες.
Πρόκειται για τεχνολογικές δυνατότητες που προσέφεραν στον μέσο πολίτη και ιδιαίτερα στον νέο άνθρωπο μια μεγαλύτερη ευκολία τόσο για την επικοινωνία του όσο και για την πληροφόρησή του. Αναπόφευκτα αυτή η ευκολία δημιούργησε και μια αντίστοιχη απαίτηση για ένα περισσότερο «βατό» εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν θα «καταπιέζει» ούτε καν θα κουράζει τον μαθητή! Βεβαίως, κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολα εφικτό! Όχι επειδή δεν υπάρχει η βούληση, αλλά επειδή η απόκτηση της γνώσης είναι εκ των πραγμάτων μια διαδικασία κουραστική και επίπονη! Εύκολη μάθηση δυστυχώς δεν υπάρχει! Η κατάκτηση της γνώσης δεν υπήρξε ποτέ εύκολη για τον μαθητή και ούτε βέβαια μπορεί να γίνει στις μέρες μας, όσα τεχνολογικά μέσα και αν χρησιμοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εύκολη μπορεί να φαντάζει σήμερα η μεταφορά των πληροφοριών όχι όμως και η απόκτηση των γνώσεων!
Όμως, ο μέσος μαθητής συνήθως αντιλαμβάνεται με δυσκολία ότι η εκμάθηση μιας διδακτέας ύλης ούτε ομοιάζει ούτε είναι ορθό να ομοιάζει με την ανταλλαγή πληροφοριών στα μέσα της κοινωνικής δικτύωσης! Στο σημείο αυτό βεβαίως εναπόκειται η αποστολή του εκπαιδευτικού να δώσει στον μαθητή του να καταλάβει τη διαφορά! Από τη στιγμή που ο υποψήφιος αντιληφθεί ότι το σχολείο δεν είναι ούτε μπορεί να είναι μια «τυπική ρουτίνα» αλλά ένας χώρος διαρκούς και επίπονης αναζήτησης της γνώσης, τότε έχει ήδη πραγματοποιήσει ένα πρώτο σημαντικό βήμα για την επιτυχία, ίσως και το σημαντικότερο… Από το σημείο αυτό πλέον η επιτυχία στις Πανελλήνιες Εξετάσεις γίνεται πολύ πιθανή, ανεξάρτητα από τις συνθήκες μέσα στις οποίες αυτές διεξάγονται, ανεξάρτητα από το επίπεδο του ανταγωνισμού ή τη δυσκολία των θεμάτων.
Όσοι υποψήφιοι και όσες υποψήφιες πέτυχαν ν’ ακολουθήσουν εμπειρικά αυτές τις στοιχειώδεις απαιτήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος, σήμερα ήδη εορτάζουν την επιτυχία τους και ήδη οργανώνουν τη νέα φοιτητική ζωή τους! Αυτές οι μέρες χαράς τούς αξίζουν! Όχι μόνο επειδή αντιμετώπισαν με συνέπεια και σοβαρότητα τη δοκιμασία των εξετάσεων, αλλά και επειδή πέτυχαν να υπερνικήσουν τη «λογική της εύκολης και άνετης επιτυχίας» που συνήθως προβάλλεται ως κοινωνική απαίτηση! Και μόνο γι’ αυτό το λόγο τα παιδιά αυτά, οι επιτυχόντες και οι επιτυχούσες του 2015, αξίζουν την καλύτερη επιβράβευση και τις θερμότερες ευχές μας για καλές σπουδές και καλή σταδιοδρομία στο αντικείμενο που επέλεξαν να σπουδάσουν! Η σημερινή τους επιτυχία είναι μόνο η αρχή μιας σειράς πολλών ανάλογων στιγμών που θα ζήσουν τα επόμενα χρόνια, με την προϋπόθεση ότι θα επιδείξουν την ίδια αγωνιστικότητα και συνέπεια στην εκπλήρωση των στόχων τους!
Μια αναφορά αξίζει να γίνει και για τα παιδιά που δεν κατάφεραν φέτος και πετύχουν τον στόχο τους. Η απογοήτευση δεν είναι συνυφασμένη ούτε με την ηλικία τους ούτε με τις δυνατότητές τους! Ό,τι δεν πήγε καλά τη πρώτη φορά που έδωσαν εξετάσεις μπορεί να βελτιωθεί ή να διορθωθεί την επόμενη φορά που θα ξαναπροσπαθήσουν! Κάθε φορά που ολοκληρώνεται ένας εκπαιδευτικός κύκλος, ξεκινάει πάντα ένας καινούριος και περισσότερο ελπιδοφόρος! Αυτό δεν ισχύει μόνο για τους υποψηφίους των εξετάσεων αλλά και για εμάς τους εκπαιδευτικούς που τέτοια εποχή κρατάμε τις ωραίες αναμνήσεις που μάς αφήνουν τα παιδιά που φεύγουν ως φοιτητές και ο προηγούμενος κύκλος που ολοκληρώθηκε μ’ επιτυχία, ενώ ταυτόχρονα αγωνιούμε και για τις νέες εμπειρίες που θα βιώσουμε εντός του νέου κύκλου προετοιμασίας που ξεκινάει για τους νέους υποψηφίους των εξετάσεων της επόμενης χρονιάς…
