Του Νίκου Τσούλια

Συζητώντας τα τελευταία χρόνια μόνο για το εξεταστικό σύστημα των μαθητών μας, διαμορφώνεται και σχηματοποιείται τελικά μια κρατούσα αντίληψη πως το Λύκειο ενδιαφέρεται σχεδόν αποκλειστικά για τη μετάδοση γνώσεων. Αποσιωπούνται βασικές όψεις της διαπαιδαγώγησης των νέων, ακριβώς γιατί το σύστημα πρόσβασης προς την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση εμφανίζεται ως η νομιμοποιητική και κρίσιμη πλευρά του σχολείου. Και το ενδιαφέρον των μαθητών εστιάζεται προς την επαγγελματική τους εξέλιξη μέσω της οποίας θα διαμορφώσουν την κοινωνική τους θέση στον έντονα χρωματισμένο παραγωγικό καταμερισμό της εποχής μας.

Ως προέκταση όλων αυτών των στρεβλώσεων αναπτύσσεται ένας ιδιόμορφος φροντιστηριακός παροξυσμός, που αντίστοιχός του δε συναντιέται πουθενά στην Ευρώπη. Ο γονέας αποκτά μια ψευδή εικόνα, πως και το φροντιστήριο περίπου κάνει τα ίδια πράγματα με το σχολείο και έτσι αναπαράγεται μια επικίνδυνη μονομερής σύλληψη της μάθησης. Με δεδομένο δε πως υπάρχει η αίσθηση της επιλογής του φροντιστηρίου από την οικογένεια (κάτι που δε συμβαίνει με το σχολείο) και ακόμα περισσότερο πως εδώ πληρώνουμε προσωπικά και ακριβά το διάβασμα του γόνου μας, ολοκληρώνεται ο μύθος πως η παραπαιδεία είναι μια παράλληλη λειτουργία της εκπαίδευσης και πως είναι μια πολύ αποτελεσματική κίνηση αφού λειτουργεί με τους «νόμους της αγοράς», του ανταγωνισμού και της επιλογής.

Τούτων δοθέντων, ο μαθητής τελικά κινείται ανάμεσα σε «μυλόπετρες», σχολείο – φροντιστήριο, προετοιμασία για το μεν – προετοιμασία για το δε. Και φυσικά έτσι δεν μπορεί να υπάρξει λειτουργία μάθησης και γοητεία της γνώσης. Πρέπει να συνειδητοποιηθεί πως ο κερδισμένος χρόνος του μαθητή είναι ο χρόνος του προσωπικού του διαβάσματος, μέσα στον οποίο θα αναπτύξει τις δικές του δυνατότητες και θα εμφανισθούν αυθεντικά οι όποιες αδυναμίες του.

Και αυτές τις αδυναμίες πρέπει να τις μεταφέρει στο σχολείο, επιζητώντας επίμονα την άρση τους ή την άμβλυνσή τους. Οι γονείς έχουν – κατά τη γνώμη μου – μία λύση: να στηρίξουν γενικά το δημόσιο σχολείο και ειδικά το σχολείο των παιδιών τους με συγκροτημένο τρόπο. Να απαιτούν να ολοκληρώνεται όλο το σχήμα της παιδαγωγικής στο σχολείο και όχι μόνο η λειτουργία της μετάδοσης των γνώσεων. Να καλλιεργούνται, δηλαδή, χειραφετημένοι πολίτες, ελεύθερες συνειδήσεις, κριτική σκέψη, κουλτούρα αμφισβήτησης και δημιουργίας, ανθρωπιστικό σύστημα αξιών. Να επωάζονται οι κοινωνικοποιητικές και συλλογικές λειτουργίες. Να τροφοδοτείται ο ψυχοσυναισθηματικός κόσμος και η πνευματικότητα του παιδιού. Και να μην κορφολογείται μόνο ό,τι είναι ορατό και βαθμολογικά μετρήσιμο.

Γιατί, αν αλωθεί το σχολείο από τη χρησιμοθηρική / επαγγελματική σκοπιμότητα, τότε θα έχει συρρικνωθεί η έννοια του σχολείου και θα έχει αλλοιωθεί η βασική ιδέα της παιδαγωγικής. Γιατί, όπως πολύ ορθά επισημαίνει ο Β. Charlot, η «η επιζήτηση της γνώσης σημαίνει να εισέλθουμε σε έναν τύπο σχέσης με τον κόσμο»[i]. Και όχι μόνο μια μονόπλευρη σχέση με την αγορά εργασίας. Αλλά αυτά προϋποθέτουν την αντίστοιχη και πιο πρώιμη παράλληλη λειτουργία της οικογένειας με τέτοιες κοσμοαντιλήψεις (περί αυτού πρόκειται τελικά…).

Γιατί η οικογένεια έχει μεταθέσει την αγωγή των παιδιών της σε μεγάλο βαθμό στην υποκουλτούρα της τηλεόρασης, γιατί δήθεν δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί συστηματικά και επιμελώς με τα παιδιά της! Και φυσικά δεν είναι επιχείρημα η μονομερής σύλληψη της εκπαίδευσης, επειδή έτσι το επιτάσσει η καθολική εμπορευματοποίηση του πολιτισμού. Γιατί ο σημερινός οικονομικός ορθολογισμός συνδέεται και με κοινωνικούς ανορθολογισμούς. Άλλωστε το ερώτημα παραμένει ακέραιο: αν υπηρετηθεί μόνο ο επαγγελματικός στόχος, προάγεται η ολοκλήρωση του ατόμου ή κάποια αντίληψη ζωής;

Η UNESCO, έχοντας ολιστική θεώρηση για τις σύγχρονες μορφωτικές εξελίξεις, πιστεύει πως βασικό κλειδί αυτών των εξελίξεων είναι «το περιεχόμενο της εκπαίδευσης να σχεδιαστεί, ώστε να δημιουργεί τη δίψα για γνώση, να προκαλεί τη χαρά της μάθησης». Και αυτό δεν είναι μόνο θεσμική ευθύνη του πολιτικού στερεώματος, είναι ηθική ευθύνη της ίδιας της λειτουργίας οικογένειας και σχολείου. Είναι αισθητική σύλληψη μιας κοινωνίας ως προς το πως θέλει να βλέπει τον εαυτό της.

[i] «Η σχέση με τη γνώση».

ΤΑ ΝΕΑ, 20.9.2000

anthologio.wordpress.com


 

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.