Του Νίκου Τσούλια

      Αξιολογώντας τα βασικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού της νεωτερικότητας μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η κύρια δύναμη προόδου και εξέλιξης των σύγχρονων κοινωνιών είναι η επιστήμη με την ευρεία έννοιά της δηλαδή ομού με την τεχνολογία, η οποία τεχνολογία αποτελεί και την αιχμή του δόρατος της διαρκούς συσσώρευσης γνώσης.

      Αυτή η πρωτοκαθεδρία της επιστήμης δεν προέκυψε τυχαία, αλλά είναι η ίδια η δράση της και τα αποτελέσματά της που την έχουν καταστήσει ως το πιο προωθημένο πεδίο αναφοράς του ανθρώπου. Όλα τα επιμέρους πεδία της επιστήμης γνωρίζουν μια εντυπωσιακή ανθοφορία με τους καρπούς της να είναι πάντα ανά χείρας μας. Δεν προλαβαίνουμε να παρακολουθούμε και προπάντων να ερμηνεύουμε τα διαρκώς όλο και πιο νέα ευρήματα της επιστημονικής έρευνας. Η επιστήμη ανοίγει νέους δρόμους με επιταχυνόμενους ρυθμούς και διαπιστώνεται ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι εγκαταλείπουν την προσπάθειά τους για να κατανοούν τις βαθύτερες διεργασίες των γνωστικών και τεχνολογικών κατακτήσεών μας και αρκούνται σε μια επιμέρους χρήση των όποιων επιστημονικών εκροών βιώνουν στην καθημερινή τους ζωή.

      Η επιστήμη έχει γίνει η μείζων υπερθρησκεία, η υπερκαλύπτουσα το συνολικό στοχασμό μας κοσμοθεωρία και ιδεολογία, η νέα μυθολογία τεχνολογικής απόκλισης αυτή τη φορά που θέτει το πεδίο αναφοράς και στη φιλοσοφία και στις μεταφυσικές μας ανησυχίες αλλά και στη γενικότερη πνευματική καλλιέργεια του σημερινού πολίτη. Μόνο η Ποίηση και η Τέχνη εμφανίζονται να διατηρούν τα αρχέτυπα χαρακτηριστικά τους και να δηλώνουν σχετικά αδιάφορες για το φαινόμενο της επιστημονικής και τεχνολογικής καθολίκευσης.

      Η σύγχρονη οικονομία, η ιατρική, η έρευνα επί κάθε πεδίου αναφοράς του ανθρώπου, η βιομηχανία κλπ φωτίζονται όλο και πιο έντονα από την ακτινοβολία της επιστήμης. Η επιστήμη νομιμοποιείται εύκολα στις συνειδήσεις μας γιατί προσφέρει άμεσες λύσεις στα προβλήματά μας. Βελτιώνει διαρκώς την ποιότητα της ζωής μας, ενώ υπόσχεται εντυπωσιακή διεύρυνση και του χρόνου της ζωής μας. Αν αναλογιστεί κάποιος το πώς ήταν η ζωή μας δύο ή τρεις δεκαετίες πριν – μια χρονική περίοδος που παλιότερα κυλούσε πολύ αργά -, θα διαπιστώσει ότι ήταν εκτός βεληνεκούς της τότε φαντασίας του οι εξελίξεις που σήμερα βιώνει. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το μέλλον έρχεται τόσο γρήγορα που ουσιαστικά είναι σαν να μην υπάρχει, ότι δεν μπορούμε να προαπεικονίσουμε και να ονειρευτούμε το μέλλον μας, γιατί ήδη το γευόμαστε. Και το πιο προκλητικό πολιτισμικό γεγονός – που θα ανατρέψει ακόμα και τους σημερινούς διαρκώς επαναστατικούς ρυθμούς των αλλαγών και της εξέλιξης – είναι ότι δεν έχει εισέλθει ακόμα για τα καλά στο παιχνίδι η Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία θα είναι αυτή που τελικά θα γυρίσει όχι απλά και μόνο σελίδα στην ιστορία του ανθρώπου αλλά και θα αλλάξει το κεφάλαιο στη ροή της γενικότερης – βιολογικής, πολιτισμικής, τεχνολογικής – εξέλιξης στα γεγονότα του πλανήτη μας…

      Ωστόσο, τα πράγματα έχουν και σκιές. Και όσο περισσότερο φως ρίχνεται στην ιστορία τόσο και περισσότερο σκοτάδι το ακολουθεί. Τον ήλιο δεν τον κοιτάζουμε όταν μεσουρανεί παρά μόνο όταν η ατμόσφαιρα καταπίνει τις ακτίνες του. Οι επιστημονικές εξελίξεις και οι ουσιώδεις απορροές τους αφορούν ένα μικρό κομμάτι της ανθρωπότητας. Διευρύνουν τα κοινωνικά χάσματα και ίσως το αυριανό μείζον χάσμα να είναι μεταξύ αυτών των λίγων που συμμετέχουν ουσιαστικά σ’ αυτές τις εξελίξεις και όλων των άλλων, των πολλών που θα ζουν μια άλλη πραγματικότητα. Ένας τέτοιος βαθύς τεμαχισμός της ανθρωπότητας θα σημάνει και τον μετασχηματισμό της έννοιας της δημοκρατίας και της ίδιας της πολιτικής. Γιατί, πώς θα μπορεί να συμμετέχει ουσιαστικά ένας πολίτης στις κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες, όταν θα του λείπουν όλα εκείνα τα εργαλεία που θα είναι απαραίτητα για την κατανόηση της πραγματικότητας και της ζωής; Πώς θα μπορεί να έχει ελευθερία στη συνείδησή του και στη βούλησή του όταν θα είναι απόλυτα χειραγωγημένος από τις τόσες και τόσες γνώσεις του νέου ιερατείου;

      Υπάρχει και άλλο πρόβλημα. Η επιστήμη θρέφει και θρέφεται από τον ορθολογισμό και από της λογικής της επιταγές. Με δεδομένη μάλιστα τη διαρκώς αυξανόμενη μαθηματικοποίηση, συμβολοποίηση και τεχνολογικοποίηση της γνώσης η θεμελίωση της λογικής γίνεται όλο και πιο στέρεα. Όμως το «συναίσθημα» νιώθει αδικημένο απ’ αυτή την εξέλιξη. Δεν καλλιεργούνται τα πλούσια εδάφη του και ο κόσμος του φτωχαίνει. Ο ψυχισμός μας γεύεται το υπαρξιακό κενό όλο και πιο έντονα. Οι στοχασμοί και οι προβληματισμοί του απλού ανθρώπου δε λογίζονται ως αξιόλογοι˙ αντιμετωπίζονται ως μη υπαρκτοί. Η ατμομηχανή της επιστήμης δεν κοιτάζει καθόλου πίσω της. Αλλά πώς μπορεί η επιστήμη να θεωρηθεί πρωτοπορία, αν δεν βλέπει το «όλον» του ανθρώπου και της κοινωνίας και προς τα πού μπορεί να βαδίσει όταν αυτονομείται όλο και πιο πολύ από τις ανάγκες της μεγάλης πλειοψηφίας ανθρώπων και λαών;

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.