Του Νίκου Τσούλια
Είναι μια λέξη ή μια ολόκληρη πολιτισμική επινόηση; Είναι μια έννοια ή ένα μέρος του κόσμου μας; Είναι των γραμμάτων μια απλή συμπύκνωση ή μια παράσταση της ζωής μας; Γιατί πόσες άλλες λέξεις / έννοιες έχουν τις πολυσημίες και της αμφισημίες της λέξης / έννοιας «δρόμος»; Πόσες άλλες λέξεις έχουν τα πολυσήμαντα κοσμοθεωρητικά και ιδεολογικά φορτία αυτής της φαινομενικά απλής και αθώας λέξης; Σε πόσες τέτοιες λέξεις έχουμε την ανάγκη να καταφεύγουμε τόσο συχνά και τόσο περισπούδαστα; Σε πόσες τέτοιες λέξεις δημιουργούμε συμβολισμούς και αλληγορίες; Σε πόσες τέτοιες λέξεις προσφεύγουν οι βαθυστόχαστες φιλοσοφικές αναλύσεις μας και οι λογοτεχνικές αναζητήσεις μας;
Ίσως, γιατί ένας δρόμος είναι η ζωή μας! Ίσως γιατί κάθε ενέργειά μας, μικρή ή μεγάλη, γίνεται αντιληπτή μέσα από κάποιο δρόμο. Ίσως γιατί οι συμβολισμοί της έννοιας του δρόμου έχουν αποικίσει για καλά κάθε εκφορά της λέξης. Ίσως γιατί όταν φτιάχνουμε τα σχέδιά μας και τα όνειρά μας, τα αποτυπώνουμε σε κάποιο δρόμο. Ίσως γιατί η ίδια η σκέψη μας πάντα σε κάποιο δρόμο θέλει (ή έχει μάθει) να βαδίζει. Ίσως γιατί όλα είναι δρόμος, δρόμος όλα τα πράγματα και τα γεγονότα καθοδηγεί στη δημιουργία, δρόμος όλα τα συνοδεύει στον αφανισμό τους.
Ο δρόμος ήταν η προέκταση του σπιτιού και της αυλής μας, ήταν ο δικός μας δρόμος και είμαστε δυνατοί στο δικό μας δρόμο, κάθε κάβουρας είναι δυνατός στη φωλιά του. Ο δρόμος κουβάλαγε τα πρώτα όνειρά μας, εμπεριείχε τα κρυφά αφελή ερωτήματά μας: τι είναι πίσω απ’ αυτή τη στροφή πέρα από τον ορίζοντά μας; τι αυτοκίνητο θα περάσει τώρα, θα πάει προς το δικό μας χωριό ή θα συνεχίσει προς τα άλλα χωριά; Μα δεν ήταν μόνος του ο δημόσιος δρόμος (!)˙ ήταν η δημοσιά, ήταν ο περίγυρός του που λειτουργούσε μαζί με αυτόν, ένα ζωντανό «ποτάμι» με τους πλανόδιούς του, με τα αυτοκίνητά του – τα πιο πολλά σε καθιερωμένο και τακτό πέρασμα -, με τα σπίτια του αγκιστρωμένα δίπλα του, με τους σταθμούς και τα μαγαζιά του κατά διαστήματα. Ο δρόμος ήταν το μεγάλο σχολείο εκτός σχολείου˙ εδώ η κοινωνικοποίηση γίνεται αθόρυβα και γρήγορα. Ο δρόμος έγινε έκφραση της φαντασίας μας˙ να πάρουμε το δημόσιο δρόμο – αυτός ήταν ο σπουδαίος δρόμος – να πάμε στην πόλη, να φύγουμε, να πάμε μακριά, να γίνουμε σπουδαίοι και να γυρίσουμε για να μας καμαρώσουν.
Ο δρόμος έχει δημιουργήσει το δικό του κόσμο – έναν κόσμο εννοιών, συμβόλων, εκφράσεων, αλληγοριών -, το δικό του σύμπαν, ένα σύμπαν κλειστό και ανοικτό ταυτόχρονα που επικοινωνεί με όλα τα άλλα σύμπαντα των εννοιών και λέξεων με πολλαπλούς τρόπους. Όποιος ασκεί κάποιο επάγγελμα στο δρόμο δεν είναι ίδιος με αυτόν που εργάζεται στο γραφείο ή στο χωράφι ή στο εργοστάσιο˙ έχει διαφορετική ψυχοσύνθεση, διαφορετική κουλτούρα, διαφορετική νοοτροπία. Δεν είναι εύκολο να βγάνεις ψωμί στο δρόμο. Όποιος βγάζει το εισόδημά του στους δρόμους έχει άλλη γεύση ζωής. Οι υπολογισμοί του είναι πιο αβέβαιοι, τα σχέδιά του πιο τολμηρά, οι φόβοι του πιο ανήσυχοι, τα όνειρά του πιο φευγάτα, η ζωή του πιο ζωντανή. Η φτώχεια, η εγκατάλειψη, ο πόνος, η αναζήτηση οδηγούν στους δρόμους. Εδώ είναι το σπίτι των άστεγων και των καταφρονεμένων, όπου γης και όπου χρόνου, εδώ οι ταπεινοί θα βρίσκουν καταφύγιο, εδώ η πραμάτεια εκτίθεται με κίνδυνο, εδώ ακόμα το σώμα της γυναίκας θα αναζητήσει την εκπόρνευσή του με την ψυχή να διίσταται διχαστικά του σώματος και ψυχή και σώμα να τραβάνε το καθένα το δικό του ξεχωριστό μαρτυρικό δρόμο. Εδώ θα χτιστούν και οι μύθοι της ανδροκρατικής υποκουλτούρας, γιατί υπάρχει γυναίκα του δρόμου, ακόμα και παιδί του δρόμου – για την αλητεία που δεν είναι ούτως ή άλλως δική του επιλογή αλλά κάποιων γονέων του ανευθυνότητας επιλογή – αλλά ποτέ δε θα υπάρξει άντρας του δρόμου, ό,τι κι αν γίνει!
Ένας δρόμος είναι ο πολιτισμός του ανθρώπου, ένας πολιτισμός με πολλούς δρόμους. Ένας δρόμος είναι η αφήγηση της ιστορίας, ένας δρόμος που περιλαμβάνει όλα τα δικά μας μονοπάτια, ένας δρόμος είναι η πορεία της επιστήμης με αλληλοδιάδοχες θεωρίες και «παραδείγματα», ένας δρόμος είναι η μακρά εξέλιξη της γλώσσας μας και η κατάκτηση της ανθρώπινης κατάστασής μας, ένας δρόμος είναι το διαρκώς ανήσυχο πεδίο της φιλοσοφίας: «Φιλοσοφία θα πει: να βρίσκεσαι καθ’ οδόν. Τα ερωτήματά της είναι ουσιαστικότερα από τις απαντήσεις της, και κάθε απάντηση μετατρέπεται σε νέο ερώτημα» (Καρλ Γιάσπερς).
Ένας δρόμος είναι η ζωή μας! Περπατώντας τον φτιάχνουμε, μόνοι μας τον φτιάχνουμε, γι’ αυτό είμαστε ο καθένας μας μοναδικό πρόσωπο, ιστορικό πρόσωπο, πρόσωπο ανεπανάληπτο στον αιώνα τον άπαντα, πρόσωπο ιερό γιατί το δικό μας φως τον φωτίζει.
