Κατεβάστε στο αρχείο: Οδηγίες για τη διδασκαλία της Ιστορίας στις Α΄ Ημερήσιου ΓΕΛ και Α΄ Εσπερινού ΓΕΛ για το σχολικό έτος 2017 – 2018

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ-ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 

IΣΤΟΡΙΑ 

Α΄ και Β΄ Τάξη Ημερησίου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου 

Η διδακτέα ύλη που ακoλουθεί παρουσιάζεται με δύο τρόπους: αναλυτικά και συνοπτικά (αναλυτική παρουσίαση και συνοπτική παρουσίαση ή απλή αναφορά). Τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με αναλυτικό τρόπο (αναλυτική παρουσίαση) αποτελούν την εξεταστέα ύλη του μαθήματος, ενώ τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με συνοπτικό τρόπο (συνοπτική παρουσίαση ή απλή αναφορά) δεν εξετάζονται. Στην περίπτωση της διδασκαλίας της τέχνης, που αποτελεί και μέρος της εξεταστέας ύλης, προτείνεται η διδασκαλία με λέξεις – κλειδιά ώστε οι μαθητές να μπορούν να αναγνωρίσουν βασικά χαρακτηριστικά της. Συνιστάται επίσης η μελέτη έργων τέχνης και οικοδομημάτων από την περιοχή των μαθητών.

Έτσι, με αναλυτικό τρόπο παρουσιάζεται η ομηρική, η αρχαϊκή και η κλασική εποχή, ώστε να αναδειχθούν τα γεγονότα εκείνα που σχετίζονται με την εμφάνιση και εξέλιξη της πόλης- κράτους, αλλά και με την εξέλιξη του δημοκρατικού πολιτεύματος στην αρχαία Αθήνα μέχρι και την κρίση του 4ο αι. π.Χ. Παρουσιάζονται ορισμένες πτυχές του έργου του Μ. Αλεξάνδρου και του ελληνιστικού κόσμου, ενώ δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να εμβαθύνουν στον ρωμαϊκό κόσμο μέσα από τη μελέτη της μετατροπής της Res publica σε ηγεμονία, τις ρωμαϊκές κατακτήσεις και τις συνέπειές τους, αλλά και μέσα από την κρίση του 3ου αι. μ.Χ., που οδηγεί τελικά στις αλλαγές του 4ου αι. μ.Χ. Οι τελευταίες μαζί με την αποδοχή του χριστιανισμού δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη μετεξέλιξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε βυζαντινή. Τέλος, με αναλυτικό τρόπο παρουσιάζεται και η ελληνοχριστιανική οικουμένη της περιόδου του Ιουστινιανού προκειμένου να γίνει αντιληπτός ο μεταβατικός χαρακτήρας ολόκληρης της περιόδου (4ος-6ος αι. μ.Χ.). Τόσο στην περίπτωση της αρχαίας ελληνικής ιστορίας όσο και στην περίπτωση της ρωμαϊκής προτείνεται η αναγνώριση βασικών χαρακτηριστικών έργων τέχνης, προκειμένου να καταστεί δυνατή η σύγκριση έργων τέχνης διαφορετικών περιόδων, να αναδειχθεί η στενή σχέση του ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού, αλλά και να γίνει κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο η τέχνη προβάλλει πολιτικά μηνύματα.

Με συνοπτικό τρόπο διδάσκουμε, άρα δεν εξετάζουμε, στην τάξη αυτή ορισμένες ενότητες που σχετίζονται με τις παραπάνω κατευθύνσεις και των οποίων η διδασκαλία μέσα από δραστηριότητες θα βοηθούσε τους μαθητές να αντιληφθούν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα εντάσσοντας τα προς μελέτη γεγονότα και φαινόμενα στο ιστορικό τους πλαίσιο. Συχνά πρόκειται για στρατιωτικά γεγονότα ή ακόμη και πολιτισμικά, τα οποία πιστεύουμε ότι οι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν, δεν χρειάζεται όμως και να αποστηθίσουν.

Αυτό έγινε και στην περίπτωση των λαών της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου, των Αιγαιακών πολιτισμών, αλλά και του μυκηναϊκού, τους οποίους προτείνουμε να παρουσιάσουν με συνοπτικό τρόπο οι διδάσκοντες σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις, ώστε να διευκολυνθούν οι μαθητές στο να αποκτήσουν μια γενική εικόνα των πολιτισμών αυτών σε τομείς που θα τους απασχολήσουν και στην εξέταση και μελέτη του ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου. Μάλιστα, καθώς στην περίπτωση των λαών της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου, πρόκειται για αρχική ενότητα και δεν θα υπάρχει χρόνος οι εκπαιδευτικοί να οργανώσουν το μάθημά τους, προτείνουμε και ενδεικτικό σχεδιάγραμμα για το πώς μπορεί να οργανωθεί η συνοπτική παρουσίαση μιας ενότητας μέσα από κύρια σημεία που απαντούν σε συγκεκριμένα ερωτήματα. Στο σχεδιάγραμμα δίνουμε περιληπτικά τα σημεία εκείνα που πρέπει να μελετήσουν οι μαθητές με έμφαση στην πολιτική /οικονομική /κοινωνική οργάνωση των πολιτισμών αυτών σε συνάρτηση με την εξέταση του ρόλου του γεωγραφικού παράγοντα και του ρόλου της γραφής, ενώ και στην περίπτωση αυτή, η μελέτη της τέχνης κινείται στην κατεύθυνση της ανάδειξης της πραγματικότητας, της κοινωνικής, πολιτικής οργάνωσης των πολιτισμών αυτών. Με τον ίδιο συνοπτικό τρόπο προτείνεται και η εξέταση των αιγαιακών πολιτισμών και του μυκηναϊκού κόσμου. Οι προτεινόμενες κατευθύνσεις και στην περίπτωση αυτή γίνονται φανερές μέσα από τις σχετικές δραστηριότητες, οι οποίες έχουν οργανωθεί κάτω από την ίδια οπτική και με βάση τις οποίες μπορεί να οργανωθεί η εξέταση των σχετικών ιστορικών φαινομένων.

Οι οδηγίες συνοδεύονται από υποστηρικτικό υλικό και προτεινόμενη/ες δραστηριότητα/ες. Έτσι, το υλικό του σχολικού εγχειριδίου εμπλουτίζεται με υλικό

διαθέσιμο στο διαδίκτυο, προκειμένου να διευκολυνθεί ο διδάσκων στην εφαρμογή της διερευνητικής μάθησης και επεξεργασίας ιστορικών πηγών, ενώ οι προτεινόμενες δραστηριότητες στην ουσία αποτελούν ερωτήματα προς διερεύνηση. Εκείνο που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι το υποστηρικτικό υλικό και οι προτεινόμενες δραστηριότητες στηρίζουν αφενός βασικά σημεία της υπό εξέταση ενότητας και αφετέρου αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, δηλαδή οι προτεινόμενες δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν με βάση το υποστηρικτικό υλικό. Το υλικό, λοιπόν, και οι δραστηριότητες συνθέτουν κάθε φορά ένα μικρό σχέδιο μαθήματος. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να αξιοποιηθεί όλο αυτό το υποστηρικτικό υλικό, ούτε ότι μπορούν να τεθούν μόνο αυτά τα ερωτήματα. Είναι προφανές ότι ο εκπαιδευτικός, αλλά και οι μαθητές, μπορούν να επιλέξουν δικό τους υλικό και να θέσουν δικά τους ερωτήματα προς διερεύνηση σχετικά με τα προς εξέταση ιστορικά φαινόμενα.

Διδακτέα ύλη 

Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Συνοπτική παρουσίαση: Oι λαοί της Μεσοποταμίας, η Αίγυπτος, σ. 10-30 2 ώρες 
Συνοπτική παρουσίαση

1.1.Οι Αιγαιακοί πολιτισμοί: ο πολιτισμός του βορειοανατολικού Αιγαίου, ο κυκλαδικός πολιτισμός, ο μινωικός πολιτισμός, σ. 56-64.

1.2. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός, σ. 65-74.

2 ώρες 
ΙΙ.2.1. Ομηρική εποχή (1100-750 π.Χ) 

Συνοπτική παρουσίαση: H αρχαία Ελλάδα (από το 1100 ως το 323 π.Χ)-εισαγωγικό σημείωμα, σ. 76

Αναλυτική παρουσίαση: Ομηρική εποχή (πρώτη παράγραφος της ενότητας), σ. 76

Συνοπτική παρουσίαση: Οι μετακινήσεις, σ. 77-78, Ο α΄ ελληνικός αποικισμός, σ.78-80

Αναλυτική παρουσίαση: Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση, σ. 80-82.

Συνοπτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός, σ. 82-83.

2 ώρες 
2.2 Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.) 

Αναλυτική παρουσίαση: Αρχαϊκή εποχή (2 εισαγωγικές παράγραφοι), σ. 84,

Η γένεση της Πόλης –κράτους, σ. 84-85,Η σημασία του θεσμού της πόλης κράτους, σ. 85-86, Η κρίση του ομηρικού κόσμου, σ. 87-88, Η αντιμετώπιση της κρίσης,σ. 88.

Συνοπτική παρουσίαση του β΄αποικισμού (8ος -6ος αι.), σ. 88-89

Αναλυτική παρουσίαση των συνεπειών του β΄αποικισμού, σ.89-92.

Αναλυτική παρουσίαση :Τα Πολιτεύματα, σ. 92 -94.

Συνοπτική παρουσίαση:Ο πολιτισμός, σ. 95, Η σημασία των Περσικών πολέμων, σ. 97

5 ώρες 
ΙΙ. 2.3. 

Αναλυτική παρουσίαση: Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.) (εισαγωγικό τμήμα), σ. 98, Η συμμαχία της Δήλου-Αθηναϊκή ηγεμονία, σ. 98- 99

Συνοπτική παρουσίαση των γεγονότων μετατροπής της συμμαχίας σε ηγεμονία και της δράσης του Κίμωνα (από: ο Κίμων, σ. 99, έως και τριακοντούτεις σπονδαί, σ. 100).

Αναλυτική παρουσίαση: Αθηναϊκή ηγεμονία, σ. 100 (μία παράγραφος

Αναλυτική παρουσίαση: Η εποχή του Περικλή, σ.100-103

Συνοπτική παρουσίαση: Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, σ. 103-104

Αναλυτική παρουσίαση: η πρώτη και τελευταία παράγραφος της υποενότητας Η κρίση της πόλης κράτους, συνοπτική παρουσίαση: οι ενδιάμεσοι παράγραφοι σ. 104-105.

Αναλυτική παρουσίαση: Η πανελλήνια ιδέα, σ. 105-6

Συνοπτική παρουσίαση: Ο Φίλιππος Β΄, σ. 106-107

Αναλυτική παρουσίαση: Το Συνέδριο Κορίνθου, σ. 107-108

Συνοπτική παρουσίαση: Το οικουμενικό κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σ. 108-109

Αναλυτική παρουσίαση:Το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σ. 109-112

6 ώρες 
Συνοπτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός, σ. 112-114

Με λέξεις- κλειδιά: Αρχιτεκτονική, Πλαστική, ζωγραφική, σ. 114-117.

2 ώρες 
ΙΙΙ. 

Συνοπτική παρουσίαση : Ο ελληνιστικός κόσμος, σ. 124, Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου, σ.124-127.

Αναλυτική παρουσίαση: Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου (μέχρι βασίλεια της Ανατολής), σ.127-129.

2.Ο ελληνιστικός πολιτισμός. 

Αναλυτική παρουσίαση: Η γλώσσα, σ. 142-143, Τα γράμματα (το εισαγωγικό σημείωμα), σ. 144

Συνοπτική παρουσίαση): Οι επιστήμες, σ. 146-148

Με λέξεις-κλειδιά: Οι τέχνες, σ. 148-150

4 ώρες 
Ο Ρωμαϊκός κόσμος 
Συνοπτική παρουσίαση: Η χώρα, σ.168-9, Οι Ετρούσκοι, σ.169-170

Αναλυτική παρουσίαση: Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωση της, σ. 170-172, Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας – Res publica, σ. 172-174.

3 ώρες 
Ενιαία συνοπτική παρουσίαση της ρωμαϊκής εξάπλωσης και των κατακτήσεων: Η κατάκτηση της Ιταλίας, σ. 175, οι Καρχηδονιακοί πόλεμοι, σ. 176-178, Η επέκταση στην Ανατολή, σ.184-186, Οι κατακτήσεις στη Δύση, σ.187-188, Η διοίκηση των κατακτημένων περιοχών, σ.188-189

Αναλυτική παρουσίαση: η υποενότητα H επικράτηση των Ρωμαίων, σ. 175-6.

1 ώρα 
V.2. Oι συνέπειες των κατακτήσεων. 

Αναλυτική παρουσίαση: Η οικονομία, η κοινωνία, σ. 190-193

Συνοπτική παρουσίαση: Η καθημερινή και πνευματική ζωή των Ρωμαίων, σ.193-195, Κάτων ο τιμητής, σ. 195

Αναλυτική παρουσίαση της υποενότητας Τιβέριος και Γάιος Γράκχος, σ. 195-197 και συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων Η ενοποίηση της Ιταλίας, σ.197-198 και Οι εμφύλιοι πόλεμοι, σ. 198-204.

5 ώρες 
VI. H ρωμαϊκή αυτοκρατορία 

Αναλυτική παρουσίαση: Η εποχή του Αυγούστου (27 π.Χ.-14 μ.Χ.), σ. 208-211 (μέχρι την επέκταση των συνόρων)

Συνοπτική παρουσίαση: Η επέκταση των συνόρων, σ. 211-212

Αναλυτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός την εποχή του Αυγούστου σ, 212-213 (μέχρι και «χρυσός αιώνας του Αυγούστου»)

Συνοπτική παρουσίαση: Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14-193 μ.Χ.), σ. 214-219,

3 ώρες 
εκτός από τα ακόλουθα που θα διδαχθούν αναλυτικά: Αναλυτική παρουσίαση, από το διάταγμα Καρακάλλα και τη σημασία του, σ. 215, μέχρι και τους νομοδιδάσκαλους, σ. 216.
Με λέξεις-κλειδιά: Η ρωμαϊκή τέχνη, σ. 222-226. 2 ώρες 
VI. 

Αναλυτική παρουσίαση: Η κρίση του αυτοκρατορικού θεσμού, σ.228-229, Η οικονομική κρίση, σ. 229-230, Η κοινωνική κρίση, σ. 230-231.

Συνοπτική παρουσίαση: Οι βαρβαρικές επιδρομές, σ. 231-2

2 ώρες 
VII. 1. H ύστερη αρχαιότητα (4ος – 6ος αι. μ.Χ.) 

Συνοπτική παρουσίαση:Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας, σ. 236-238

Αναλυτική παρουσίαση: Μ. Κωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής, σ. 238-241

Συνοπτική παρουσίαση: Οι θρησκευτικές εξελίξεις, σ. 241-247

Αναλυτική παρουσίαση: Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 247-249

Συνοπτική παρουσίαση: Η μεγάλη μετανάστευση των λαών. Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 249-254. (Αναλυτική παρουσίαση μόνο η υποενότητα: Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 253-254).

4 ώρες 
VII. 2. H ύστερη αρχαιότητα (4ος – 6ος αι. μ.Χ.) 

Συνοπτική παρουσίαση: Η ανασύσταση της ρωμαϊκής οικουμένης, σ.256-258

Αναλυτική παρουσίαση: Η ελληνοχριστιανική οικουμένη, σ. 258-260.

2 ώρες 

Από την παραπάνω διδακτέα ύλη των Ημερησίων Γενικών Λυκείων αφαιρούνται για τα Εσπερινά Γενικά Λύκεια οι εξής ενότητες, επομένως και οι διδακτικές προτάσεις που τις αφορούν: 

1. Οι λαοί της Μεσοποταμίας και η Αίγυπτος, σ. 10-30 

2. Οι Αιγαιακοί πολιτισμοί, σ. 56-64 

3. Η Ομηρική εποχή, σ. 76-84.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ  ΩΡΕΣ 
I. Oι πολιτισμοί της Εγγύς Ανατολής 

Συνοπτική παρουσίαση: Οι λαοί της Μεσοποταμίας, η Αίγυπτος, σ. 10-30 με

έμφαση στην οργάνωση του ανθρώπου για πρώτη φορά σε εξελιγμένες κοινωνίες στη Μεσοποταμία και Αίγυπτο, μέσα από την εξέταση του γεωγραφικού και του ανθρώπινου παράγοντα. 

Το άγονο του εδάφους, τα περιορισμένα εύφορα εδάφη γύρω από μεγάλους ποταμούς, οι πλημμύρες των ποταμών, οδήγησαν στην πραγματοποίηση αρδευτικών εργασιών, προκειμένου τα εδάφη αυτά να δοθούν σε καλλιέργεια. Για την πραγματοποίηση των έργων αυτών ήταν απαραίτητη η ανάπτυξη ομαδικής εργασίας που επέτρεψε τη δημιουργία πλούτου και πλεονασμάτων και τελικά οδήγησε σε ευρύτερα πολιτικά 

σχήματα: αρχικά σε πόλεις-κράτη στη Μεσοποταμία των Σουμερίων, αργότερα σε κρατικούς σχηματισμούς (Ακκάδιοι, Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι), σε δύο βασίλεια αρχικά και στη συνέχεια σε ένα ενιαίο Βασίλειο στην Αίγυπτο. Και στις δύο περιπτώσεις οι πόλεις κτίζονται κατά μήκος των ποταμών και κάποιες από αυτές αποτελούν την έδρα του ηγεμόνα. Στις πόλεις αυτές αναπτύσσονται βιοτεχνικές και εμπορικές δραστηριότητες. Οι Σουμέριοι αναζητώντας μέταλλα που έλειπαν από την περιοχή τους φθάνουν μέχρι τον Καύκασο, Μ. Ασία, Ινδίες, αλλά και τις ακτές της Μεσογείου. Οι Αιγύπτοι ανταλλάσσουν δημητριακά, πάπυρο και πρώτες ύλες, όπως χρυσό, με ξυλεία, χαλκό, άργυρο κ.ά., και κατακτούν γειτονικές περιοχές τους, προκειμένου να εκμεταλλευτούν τα πλούσια κοιτάσματά τους, που έλειπαν από τη χώρα τους (Νουβία -σημ. Σουδάν-, πλούσια σε κοιτάσματα χρυσού και τη χερσόνησο του Σινά, πλούσια σε χαλκό). 

Η οργάνωση των κοινωνιών έχει ιεραρχημένη δομή και στην κορυφή της ιεραρχίας κάθε πόλης στη Μεσοποταμία βρίσκεται ο ηγεμόνας, αργότερα βασιλιάς, και ο Φαραώ στην Αίγυπτο, που λατρευόταν σαν θεοί. Η δύναμη των ηγεμόνων φαίνεται στις αρχιτεκτονικές κατασκευές και στις πόλεις που κτίζουν. Σημαντικό ρόλο είχαν οι ιερείς, οι ευγενείς και οι ανώτατοι κρατικοί αξιωματούχοι που προσέφεραν διοικητικές και στρατιωτικές υπηρεσίες, ενώ οι ελεύθεροι πολίτες ασχολούνταν σε μεγάλο βαθμό με τη γεωργία και σε μικρότερο βαθμό με βιοτεχνικές και εμπορικές δραστηριότητες. Μεγάλο αριθμός από τους ελεύθερους πολίτες, που ασκούσε τεχνικά επαγγέλματα, εργάστηκε στα μεγάλα έργα των Φαραώ της Αιγύπτου. Οι δούλοι στο κάτω άκρο της κοινωνικής πυραμίδας προέρχονται από πολέμους, δουλεμπόριο ή είναι τέκνα δούλων, σπανίως από πολίτες που έχασαν την ελευθερία τους λόγω χρεών. 

Στην οργάνωση αυτών των κοινωνιών και στην ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων σημαντικό ρόλο είχε η ανακάλυψη της γραφής (σφηνοειδής στη Μεσοποταμία, ιερογλυφικά στην Αίγυπτο). Παράλληλα, επιστημονικές και τεχνικές ανακαλύψεις βελτίωσαν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και έκαναν δυνατή την υλοποίηση των μεγάλων έργων της εποχής, ενώ θρησκευτικές αντιλήψεις οδήγησαν σε επιστημονικές γνώσεις στη σφαίρα της αστρονομίας και ιατρικής. 

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Πηγές σχολικού βιβλίου

–[Χάρτης των ανατολικών λαών], Στοιχεία ελληνικού πολιτισμού, Ινστιτούτο διαρκούς εκπαίδευσης ενηλίκων, σ. 10 :

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/803

-αναπαράσταση της πόλης-κράτους Μάρι της Συρίας που ιδρύθηκε γύρω στο 3000 π.Χ. στη δεξιά όχθη του Ευφράτη και προστατευόταν από 2 σειρές τείχη ύψους 2 μ.: https://imgur.com/q6HzBlf

-Χάρτης με τη διάδοση της σφηνοειδούς γραφής, Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας: 

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/ag_history/browse.html?start=29

-αποσπάσματα από ντοκιμαντέρ για τον ρόλο της γραφής στην κατασκευή των πυραμίδων και στην ανάπτυξη του εμπορίου, « Ανθρωπότητα, η ιστορία όλων μας», επεισόδιο 1, Ηistory channel: 

http://www.greekdocumentary.gr/2015/05/Anthrwpothta-H-istoria-olwn-mas-Efevretes.html

-[η τέχνη της Μεσοποταμίας και η τέχνη της Αιγύπτου], σχολικό βιβλίο Ιστορία Τέχνης, Γ΄ τάξη Γενικού Λυκείου: 

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C111/62/475,1808/ 

-σύντομο βίντεο (στα Αγγλικά) για τη κοιλάδα των βασιλέων στη Θήβα της Αιγύπτου και τον ρόλο της γεωγραφίας στην επιλογή της συγκεκριμένης θέσης:

http://www.thebanmappingproject.com/atlas/index_kv.asp?tombID=undefined

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Διερεύνηση της επίδρασης που άσκησε ο γεωγραφικός παράγοντας στη δημιουργία και οργάνωση των πρώτων πολιτισμών σε Μεσοποταμία και Αίγυπτο.

2. Διερεύνηση του ρόλου της γραφής στην οργάνωση της κοινωνίας και οικονομίας των πρώτων πολιτισμών.

3. Επιλογή ενός έργου τέχνης (πυραμίδα, ζιγκουράτ), περιγραφή βασικών χαρακτηριστικών του και σύνδεσή του με την κοινωνική και πολιτική οργάνωση του πολιτισμού στον οποίο ανήκει.

Αναφορά σε Φοίνικες, Εβραίους, Χετταίους, Μήδους και Πέρσες, σ. 31-52. (ενδεικτικά: εμπορική εξάπλωση των Φοινίκων και εφεύρεση αλφαβήτου// μονοθεϊστική θρησκεία των Εβραίων//το κράτος, ο πολιτισμός των Χετταίων και οι σχέσεις τους με άλλους λαούς//το Περσικό κράτος και η πολιτική του οργάνωση).

ΙΙ. 1. Ελληνική προϊστορία 

Συνοπτική παρουσίαση με έμφαση σε στοιχεία πολιτικής και κοινωνικής/οικονομικής οργάνωσης : 

1.1.Οι Αιγαιακοί πολιτισμοί: ο πολιτισμός του βορειοανατολικού Αιγαίου, ο κυκλαδικός πολιτισμός, ο μινωικός πολιτισμός, σ. 56-64.

1.2. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός, σ. 65-74.

Νησιά ΒΑ Αιγαίου και Κυκλάδες 

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Χάρτης σ. 57 του βιβλίου.

-«Πολιόχνη Λήμνου», ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/02/islands/gr/habitation/eb/index1.html

-[εικόνες και κατόψεις από τις ανασκαφές του οικισμού της Πολιόχνης], ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/02/islands/gr/gallery/habitation/ae2f.html

-Πολιόχνη Λήμνου- «Βουλευτήριο», ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/projects/bouleuterion/gr/katopsis/poliochni.html

-[εικόνες και κατόψεις οικισμών από ανασκαφές στις Κυκλάδες], ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/02/islands/gr/gallery/habitation/cy.html

-[Εικόνες από Θήρα], ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/02/islands/gr/gallery/technology/fr2f.html

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Εντοπισμός στο χάρτη των πολιτισμών: του ΒΑ Αιγαίου, του κυκλαδικού, του μινωικού και του ελλαδικού, μετέπειτα μυκηναϊκού. Σχολιασμός της γεωγραφικής θέσης των οικισμών κατά την εποχή του χαλκού.

1. Με βάση το διαθέσιμο υλικό, εξήγηση του γεγονότος ότι ο οικισμός της Πολιόχνης της Λήμνου χαρακτηρίζεται ως πόλη, καθώς και της σημασίας του κτηρίου που χαρακτηρίζεται ως «βουλευτήριο».

2 ώρες 
2. Περιγραφή χαρακτηριστικών στοιχείων των κυκλαδικών οικισμών (οχύρωση, είδος κτηρίων, σχήμα και ύψος κτηρίων, πλατείες, δρόμοι…), σχολιασμός των γεωγραφικών χαρακτηριστικών της θέσης όπου έχουν κτιστεί (μακρυά/ κοντά στη θάλασσα, ύπαρξη νερού/πηγής…), υποθέσεις για το μέγεθος του πληθυσμού τους. Συζήτηση για τις εμπορικές σχέσεις που μπορούσαν να αναπτύξουν οι Κυκλαδίτες σύμφωνα με τη γεωγραφική θέση των νησιών και τις παραγωγικές τους δυνατότητες, αλλά και για τον ρόλο και τη σημασία που είχαν τα άτομα που ασχολούνταν με εμπορικές δραστηριότητες στην κοινωνία τους.

3. Συζήτηση για την εικόνα που σχηματίζει κανείς σχετικά με την κοινωνία των Κυκλαδιτών με βάση τα κυκλαδικά ειδώλια και τις τοιχογραφίες από το Ακρωτήρι της Θήρας.

Μινωικός πολιτισμός 

Υποστηρικτικό υλικό: 

-[κατόψεις μινωικών οικισμών], ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/gallery/akrotir.html

-[κατόψεις μινωικών ανακτόρων], ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/gallery/zakros.html

-[Σχεδιαστική αναπαράσταση του ανακτόρου της Κνωσού], Στοιχεία ελληνικού πολιτισμού, Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, σ. 23 :

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/803

-«Aίγυπτος. Σχεδιαστική απόδοση τοιχογραφίας από τους τάφους των User και Rekhamara, με παράσταση Kρητών», ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/gallery/egypt.html

-«Φουρνί Aρχανών. Σκαραβαίος εισηγμένος από την Aίγυπτο», ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/gallery/frog.html

-«Πνευματικά επιτεύγματα», (γραφή και γνώσεις μαθηματικών, γεωμετρίας, αστρονομίας κλπ.), ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/achievments/index.html

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Εξαγωγή συμπερασμάτων για την αστική οργάνωση του μινωικού πολιτισμού με βάση τα αρχαιολογικά κατάλοιπα.

2. Συζήτηση σχετικά με τη δομή και οργάνωση των μινωικών ανακτόρων και την κοινωνική διαστρωμάτωση στην οποία στηρίζονταν.

Μυκηναϊκός πολιτισμός 

Υποστηρικτικό υλικό 

-χάρτης, «Η ναυτική δράση των Μυκηναίων»:

http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/Mec.jpg

-«Η εσωτερική διακόσμηση των μυκηναϊκών μεγάρων», Αρχαιολογία και τέχνες, τευχ. 105 :

http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/105-14.pdf

-«κατοίκηση» (κατόψεις μεγάρων, οικιών και της ακρόπολης των Μυκηνών), ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/02/mainland/gr/mg/gallery/habitation/ha.html

-σύντομο βίντεο για την πολιτική και διοικητική οργάνωση των Μυκηναίων, «Μυκηναϊκή κοινωνία και διοίκηση», Εκπαιδευτικά βίντεο, Φωτόδεντρο:

http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/517

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Διερεύνηση της πολιτικής /διοικητικής οργάνωσης του μυκηναϊκού κόσμου.

2. Ο ρόλος της γραφής σε Κρήτη και Μυκήνες. Σύγκριση με τον ρόλο της γραφής στους ανατολικούς πολιτισμούς.

ΙΙ.2.1. Ομηρική εποχή (1100-750 π.Χ) 

Συνοπτική παρουσίαση: H αρχαία Ελλάδα (από το 1100 ως το 323 π.Χ)-εισαγωγικό σημείωμα, σ. 76

Αναλυτική παρουσίαση: Ομηρική εποχή (πρώτη παράγραφος της ενότητας), σ. 76

Συνοπτική παρουσίαση: Οι μετακινήσεις, σ. 77-78, Ο α΄ ελληνικός αποικισμός, σ.78-80

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Χάρτης, «Μεταναστεύσεις ελληνικών φύλων μεταξύ 1125-1100», Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας:

http://www.tegeamuseum.gr/images/History_of_Tegea/Proistoria/Backround_B_Eksaplwsi_Ell_Fylwn_2_1125_1100.jpg

-Χάρτης, σ.79 του βιβλίου

-πηγές, σ. 77 του βιβλίου.

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

Ανάδειξη με τη βοήθεια χαρτών και γραπτών πηγών της έκτασης και σημασίας των μετακινήσεων της εποχής, καθώς και του φυλετικού χαρακτήρα της οργάνωσης των κοινωνιών της εποχής

Αναλυτική παρουσίαση: Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση, σ. 80-82.

Υποστηρικτικό υλικό: 

Α) Οικονομία Β) κοινωνία: 

-Πηγές : 

-πηγή 3, σ. 81 του βιβλίου.

([η πολεμική υπεροχή των βασιλιάδων και τα προνόμια που δικαιούνται], Όμηρος, Ιλιάδα, Μ 310-321,

[κατάλογος δώρων που προτείνει ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα], Όμηρος, Ιλιάδα, Ι 121-143,

[η ζωοκλοπή/πόλεμος χαρακτηριστικό του νεαρού πολεμιστή], Όμηρος, Ιλιάδα, Λ 670-684,

[ο πλούτος του μεγάλου γαιοκτήμονα (Τυδέα, πατέρα του Διομήδη)], Όμηρος, Ιλιάδα, Ξ 121-125,

[η περιουσία του «οίκου», από την ασπίδα του Αχιλλέα], Όμηρος, Ιλιάδα, Σ 541-589,

[πειρατεία, σκλάβοι], Όμηρος, Οδύσσεια, ο 415-418,

[η περιουσία (κοπάδια) του οίκου],Όμηρος, Οδύσσεια, ξ 96-104,

[η κινητή περιουσία του «οίκου»/ το κελάρι], ΄Ομηρος, Οδύσσεια, β 337-347,

[δώρο- αντίδωρο], ΄Ομηρος, Οδύσσεια, α 306-318,

[η περιουσία του Αλκίνοου, βασιλιά των Φαιάκων], ΄Ομηρος, Οδύσσεια, η 103-131,

[ανταλλακτικό εμπόριο], ΄Ομηρος, Οδύσσεια, α 180-189,

[τεχνίτες (δημιουργοί)], Όμηρος, Ιλιάδα, Ψ 740-745,

[δημιουργοί], Ησίοδος, Θεογονία, 862-866), στο ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/03/gr/piges/index3.html

-[δημιουργοί], ΄Ομηρος, Οδύσσεια, ρ 382-386, ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/03/gr/piges/index2.html

2 ώρες 
Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Ανάδειξη της οικονομίας και κοινωνίας της ομηρικής εποχής μέσα από την οργάνωση του «οίκου» .

2. Σχολιασμός των ομηρικών επών και των έργων του Ησίοδου ως πηγών για την ομηρική εποχή.

Γ). Η πολιτική οργάνωση της εποχής και η κρίση της ομηρικής βασιλείας (το ζήτημα του περιορισμού της βασιλικής εξουσίας μπορεί να εξεταστεί και σε επόμενη ενότητα του βιβλίου: «η κρίση του ομηρικού κόσμου»).

Υποστηρικτικό υλικό: 

Γραπτές πηγές: 

-[οι μυαλωμένοι – διοθρεμμένοι βασιλιάδες], Ησίοδος, Θεογονία, 81-93

-[οι ανοσιότητες των βασιλιάδων], Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 255-269

-[αμφισβήτηση του ρόλου των βασιλιάδων- ο Οδυσσέας παρακινεί τους αρχηγούς των Αχαιών], ΄Ομηρος, Ιλιάδα, Β 198-206

-[βουλή γερόντων και βασιλιάς], ΄Ομηρος, Ιλιάδα, Ι 68-76, στο ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/03/gr/piges/index2.html

-πηγή 4, σ. 82 του βιβλίου.

Ανασκαφικά δεδομένα: 

«Τα αρχαιολογικά δεδομένα από την Εύβοια: Ενδείξεις για ηρωικές λατρείες», Αρχαιογνωσία και αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας: 

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_007.html

-«Δυο νησιωτικοί οικισμοί, Εμπορειός και Ζαγορά», Αρχαιογνωσία και αρχαιογλωσσία στη Μέση εκπαίδευση στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας:

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_006.html

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Διερεύνηση, μέσα από ανασκαφικά δεδομένα και αναπαραστάσεις οικισμών της ομηρικής εποχής, των βασικών χαρακτηριστικών τους (θέση, μέγεθος οικισμού και κτηρίων, χρήση τους) και ανάδειξη της πολιτικής τους οργάνωσης.

2. Σύγκριση της πολιτικής οργάνωσης της ομηρικής εποχής με την αντίστοιχη της μυκηναϊκής.

Ο πολιτισμός, σ. 82-83.

Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας με έμφαση στη δημιουργία ελληνικής αλφαβητικής γραφής, στην ανάπτυξη ιερών πανελληνίου χαρακτήρα, στη σημασία των ομηρικών επών ως κοινή ιστορική μνήμη των Ελλήνων και στην επικράτηση των γεωμετρικών μοτίβων στα αγγεία.

ΙΙ. 2 Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.) 

Αναλυτική παρουσίαση: Αρχαϊκή εποχή (2 εισαγωγικές παράγραφοι), σ. 84,

Η γένεση της Πόλης –κράτους, σ. 84-85, Η σημασία του θεσμού της πόλης κράτους, σ. 85-86.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-«Ελληνικές πόλεις- κράτη της αρχαιότητας: Χωροταξία- οργάνωση», Φωτόδενδρο, http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9152,

– «Εικονική περιήγηση 360ο στην αρχαία Μίλητο», ΙΜΕ, http://www.fhw.gr/choros/miletus/360vr/gr/index.html?hs=13

– Πηγές, «Η πόλις-κράτος κατά την αρχαιότητα», Φωτόδενδρο, http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9402.

-Τοπογραφικοί χάρτες από αρχαία Αθήνα σχετικά με: α) τα όρια της πόλης- κράτους Αθήνα, β)

5 ώρες 
τη χωροταξική οργάνωση της πόλης: Ακρόπολη, άστυ, ύπαιθρος χώρα:

http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Fortification_Walls.aspx,

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

Ανάδειξη της ποικίλης γεωγραφικής θέσης των πόλεων- κρατών, των διαφορών τους σε μέγεθος και οργάνωση εξουσίας, αλλά και βασικών κοινών στοιχείων της χωροταξικής οργάνωσης και λειτουργίας τους [θρησκευτικό κέντρο //άστυ-πόλη με δημόσια κτήρια (δικαστήριο, βουλευτήριο), αγορά (χώρος εμπορικών δραστηριοτήτων, συγκέντρωσης των πολιτών και ανάπτυξης της δημόσιας ζωής), θέατρο και στάδιο// ύπαιθρος χώρα].

Αναλυτική παρουσίαση: Η κρίση του ομηρικού κόσμου, σ. 87-88, Η αντιμετώπιση της κρίσης, σ. 88.

Υποστηρικτικό υλικό: 

Για την κρίση του ομηρικού κόσμου, βλ. παραπάνω πηγές (ομηρικός κόσμος) και πηγή 8, σ. 87 του βιβλίου.

Συνοπτική παρουσίαση του β΄αποικισμού (8ος -6ος αι.), σ. 88-89

Αναλυτική παρουσίαση των συνεπειών του, σ.89-92.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Χάρτης Μεσογείου με μερικές από τις πιο σημαντικές ελληνικές αποικίες, ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/economy/windows/intro_05b.html

– Πηγές για τις συνθήκες ίδρυσης των αποικιών, τον ρόλο του μαντείου, τον τρόπο οργάνωση των αποικιών, τις σχέσεις με τους ιθαγενείς:

(-πηγή 9, σ. 88-89 του βιβλίου (Συρακούσες- σχέσεις με Σικελούς),

-πηγή 1, σ. 155 του βιβλίου (Λιπάρες νήσοι- σχέσεις με Ετρούσκους),

-πηγή 5, σ. 161 του βιβλίου (Εμπόριο-σχέσεις με αυτόχθονες),

-πηγή 6, σ. 162 του βιβλίου (Η επίδραση των Ελλήνων στους Γαλάτες),

-πηγή 3, σ. 158 του βιβλίου (Οι σχέσεις Ελλήνων και Σικελών),

-πηγή 4, σ. 160 του βιβλίου (Οι σχέσεις Ελλήνων και Ετρούσκων)

-εικόνες σ. 153 και 159 του βιβλίου.

-Πηγές, σχετικές με τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες του β΄ αποικισμού:

(-[ταξίδι μέχρι τις Ηράκλειες Στήλες για κέρδος], Ηρόδοτος, Ιστορίαι, 4.151.1-4.152.5:

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=30&page=115

-[η ναυτική δύναμη και ο πλούτος της Κορίνθου], Θουκυδίδης, Ιστορίαι, Α΄, 13,2-5:

http://www.mikrosapoplous.gr/thucy/vivlia/vivlio1.htm

-«Δουλεμπόριο», ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/economy/index.html

-«Νομίσματα», ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/economy/index.html

-Χάρτης με θέσεις αρχαίων νομισματοκοπείων, ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/economy/windows/trade_57b.html),

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1.Σχολιασμός των συνθηκών ίδρυσης των αποικιών, του ρόλου του μαντείου, του τρόπου οργάνωσης των αποικιών και των σχέσεων με τους ιθαγενείς.

2. Συσχετισμός του β΄ αποικισμού με την επέκταση εμπορευματικών σχέσεων, της επέκτασης της χρήσης του νομίσματος και με την ανάδειξη νέων κοινωνικών ομάδων. Επισήμανση της συμβολής των Ελλήνων στην επέκταση των νομισματικών σχέσεων στον χώρο της Μεσογείου.

Αναλυτική παρουσίαση :Τα Πολιτεύματα, σ. 92 -94.

Υποστηρικτικό υλικό: 

«Η οπλιτική φάλαγγα μέσα από πηγές», Φωτόδενδρο:

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9598

-[η καταχρέωση των χωρικών της αρχαίας Αθήνας στους ευγενείς], Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία 2. 1-3, ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/sources/index_econ.html

-(Νόμοι του Δράκοντα, Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 4.1-3,

-Ο νόμος του Δράκοντα (αποκατάσταση του αρχαίου κειμένου που προτείνεται στο Inscriptiones Graecae 12 115),

-[Νομοθεσία Σόλωνα. Τιμοκρατικό πολίτευμα], Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 7.2-4 και Πολυδεύκης, Ονομαστικόν 8. 130,

-[φυγή του Σόλωνα από την Αθήνα μετά τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις] Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 11.1, ΙΜΕ: http://www.ime.gr/chronos/04/gr/sources/index_soc.html )

-([σεισάχθεια], Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία 6. 1

-[πληροφορίες για τον Σόλωνα], Πλούταρχος, Σόλων (αποσπάσματα), ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/sources/index_econ.html )

-[η παραβολή των σταχιών και η συμπεριφορά του Περίανδρου, τυράννου της Κορίνθου], Ηρόδοτος, Ιστορίαι, 5.92, ΙΜΕ :

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/sources/index_pol.html

-[τυραννία Πεισίστρατου], Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, κεφ.Ε΄:

http://www.gutenberg.org/files/39963/39963-h/39963-h.htm

-[μεταρρυθμίσεις Κλεισθένη/10 φυλές-δήμοι], Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 21.1-6.

http://www.ime.gr/chronos/04/gr/sources/index_soc.html

-Χάρτης της αρχαίας Αθήνας μετά τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη: http://www.ime.gr/chronos/04/gr/society/windows/structures_12b.html

-«Ο οστρακισμός», Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9549

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Ανάδειξη της συμβολής της οπλιτικής φάλαγγας στη διεύρυνση των πολιτικών δικαιωμάτων εκείνων των πολιτών που είχαν την οικονομική ευχέρεια να εξοπλιστούν με δικά τους έξοδα.

2. Σχολιασμός της συμβολής του Δράκοντα, του Σόλωνα και του Κλεισθένη στην εξέλιξη του πολιτεύματος της αρχαίας Αθήνας.

3. Ο οστρακισμός, δικλίδα ασφαλείας για την προστασία του δημοκρατικού χαρακτήρα του αθηναϊκού πολιτεύματος.

4. Αναζήτηση στη σχεδιαστική αναπαράσταση της αρχαίας αγοράς της Αθήνας, 490 π.Χ. («αρχαία αγορά της Αθήνας», Βικιπαίδεια: https://goo.gl/0S9YZA), των στοιχείων που σχετίζονται με τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Συνοπτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός, σ. 95.

Αναγνώριση των βασικών αρχιτεκτονικών ρυθμών, των μορφών του κούρου και της κόρης, του ερυθρόμορφου και μελανόμορφου ρυθμού.

Συνοπτική παρουσίαση: Η σημασία των Περσικών πολέμων, σ. 97

Υποστηρικτικό υλικό: 

-πηγές, σ. 97 του βιβλίου

-[για το όνομα ΄Ελληνες], Στράβων, Γεωγραφικά, 8. 370, ΙΜΕ : 

http://www.ime.gr/chronos/03/gr/piges/index4.html

-[Επίγραμμα για τη νίκη στο Μαραθώνα], Σιμωνίδης ο Κείος, Ανθολογία αρχαίας ελληνικής γραμματείας, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας:

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=115

-[για την ελληνικότητα των Μακεδόνων], Ηρόδοτος, Ιστορίαι, 5.22.1, Μνημοσύνη. Ψηφιακή βιβλιοθήκη της αρχαίας ελληνικής γραμματεία στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας:

http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=30&page=126

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

-Διερεύνηση της αρχικής χρήσης και σημασίας των όρων ΄Ελληνες, Πανέλληνες, Ελλάδα, καθώς και της σημασίας της γενίκευσής τους κατά τη χρονική συγκυρία των Περσικών πολέμων. Συσχετισμός με τους κοινούς δεσμούς των Ελλήνων.

ΙΙ. 2.3. ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ 

Αναλυτική παρουσίαση: Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.) (εισαγωγικό τμήμα), σ. 98, Η συμμαχία της Δήλου-Αθηναϊκή ηγεμονία, σ. 98- 99

Συνοπτική παρουσίαση των γεγονότων μετατροπής της συμμαχίας σε ηγεμονία και της δράσης του Κίμωνα (από : ο Κίμων, σ. 99, έως και τριακοντούντεις σπονδαί, σ. 100).

Αναλυτικά: Αθηναϊκή ηγεμονία, σ. 100 (μία παράγραφος

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Διαδραστική εφαρμογή και πηγές, «Από τη Συμμαχία της Δήλου στην ηγεμονία της Αθήνας», Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9512

-[επιλεγμένα αποσπάσματα σχετικά με την ίδρυση της αθηναϊκής συμμαχίας, τις υποχρεώσεις των συμμάχων, τις αποστασίες, τον ρόλο Κίμωνα, την αποικιστική πολιτική Αθηναίων], Θουκυδίδης, Ιστορίαι Α΄94-101:

http://www.mikrosapoplous.gr/thucy/vivlia/vivlio1.htm

– [πώς βλέπουν οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοι τη συμμαχία], Ξενοφών, Aθηναίων Πολιτεία 1.15, ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/05/gr/sources/index_soc.html

-[Ο Περικλής ενθαρρύνει τους Αθηναίους για την οικονομική τους κατάσταση πριν από τον Πελοποννησιακό πόλεμο αναφερόμενος στα έσοδα από τη φορολογία των συμμάχων], Θουκυδίδης, Ιστορίαι 2.13.3, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία στο Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα: 

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=178

-[Κριτική για την Αθηναϊκή ηγεμονία], Aνδοκίδης, Περί της προς Λακεδαιμονίους Ειρήνης 37-38, ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/05/gr/sources/index_econ.html

-[φορολόγηση των συμμάχων, προσπορισμός εσόδων από τον Αλκιβιάδη], Aνδοκίδης, Κατά Αλκιβιάδου 11, ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/05/gr/sources/index_econ.html

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Η σημασία της Αθηναϊκής συμμαχίας/ηγεμονίας για τους Αθηναίους.

2. Σχολιασμός των μεθόδων με τις οποίες οι Αθηναίοι επιβλήθηκαν στους συμμάχους. Συζήτηση σχετικά με τη συμβατότητα αυτών των μεθόδων με το δημοκρατικό πολίτευμα.

6 ώρες 
Αναλυτική παρουσίαση: Η εποχή του Περικλή, σ.100-103

Υποστηρικτικό υλικό: 

-[Ορισμός των εννοιών «πόλις», «πολίτης»], Αριστοτέλης, Πολιτικά, ΙΙΙ, 1275a 1-25, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, στο Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα: 

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?t=42&m=1

Πηγές για τους θεσμούς, τα αξιώματα της αρχαίας Αθήνας και για τον ρόλο της κλήρωσης:

Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 43.1-2, 44.4, 45.4, 46.1, 49.1-2, ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/05/gr/sources/index_pol.html

-πηγές 13 και 14, σ.100-101 του βιβλίου.

-Διαδραστική εφαρμογή και πηγές, «Η συμμαχία της Δήλου, οι πρωταγωνιστές», Φωτόδενδρο, http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9513

-[Το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας], Θουκυδίδης, Ο Επιτάφιος του Περικλή, 2.37.1 , Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, στο Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα:

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=182

-[Η προσωπικότητα του Περικλή], Θουκυδίδης, Ιστορίαι, 2.65.8-9, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, στο Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα:

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=182

-([Οι Αθηναίοι αποφασίζουν να ανακαλέσουν την απόφαση τιμωρίας των κατοίκων της Μυτιλήνης που αποστάτησαν το 427 π.Χ,

Θουκυδίδης, Ιστορίαι, Γ΄ 36: http://www.mikrosapoplous.gr/thucy/vivlia/vivlio3_1.htm

Ο λόγος του Κλέωνα υπέρ της τιμωρίας και ο αντίλογος του Διοδότου, Θουκυδίδης, Ιστορίαι, Γ΄, 37 και 46: http://www.mikrosapoplous.gr/thucy/vivlia/vivlio3_1.htm)

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Το περιεχόμενο του όρου πολίτης σύμφωνα με το κείμενο του Αριστοτέλη. Ποιοι από όσους αποκλείονται από αυτό το δικαίωμα αναφέρονται από τον Αριστοτέλη και ποιοι όχι. Αιτιολόγηση των απαντήσεων.

2. Ο ρόλος του ναυτικού στην αρχαία Αθήνα και η χορήγηση πολιτικών δικαιωμάτων στο λαό.

3. Αναφορά των θεσμών στους οποίους συμμετέχει ο λαός και διερεύνηση του εύρους συμμετοχής του σε αυτούς.

4. Διερεύνηση του διλήμματος που αντιμετώπιζε ο αθηναϊκός λαός στην άσκηση εξουσίας μέσα από το παράδειγμα της αποστασίας των Μυτιληναίων και τα επιχειρήματα των δύο ομιλητών.

5. Λαός και ηγετικές προσωπικότητες: διερεύνηση της σχέσης μέσα από το παράδειγμα του Περικλή και του Κλέωνα.

Οικονομία : 

-εισφορές των συμμάχων βλ. παραπάνω πηγές.

-«Η εκμετάλλευση των ορυχείων», Φωτόδενδρο, http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9640

Πηγές, «Η οικονομία στην ελληνική αρχαιότητα», Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9611

Λειτουργίες: 

-Θουκυδίδης, Ιστορίαι 6.16.1-4, ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/05/gr/sources/index_soc.html

-Ξενοφών, Oικονομικός 2.4-6, ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/05/gr/sources/index_soc.html

-[ο τιμητικός χαρακτήρας των λειτουργιών], Δημοσθένης, Κατά Στεφάνου ψευδομαρτυριών Α΄, 66, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία στο Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα:

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=82

-«Μνημείο του Λυσικράτη», Βικιπαίδεια: https://goo.gl/ONNqE3

-[«Οδός Τριπόδων-Χορηγικό Μνημείο του Λυσικράτους (335/4 π.Χ)» και τοπογραφικό σχέδιο της Αγοράς και των περιχώρων της], ΕΙΕ: http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Street_of_Tripods_Lysikrates.aspx

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1.Εξέταση του ρόλου των λειτουργιών και των χορηγών στην αρχαία Αθήνα. Συζήτηση για τον ρόλο των χορηγών σήμερα και τη σχέση τους με την κοινωνία.

2. Ο ρόλος των δούλων στην αρχαία Αθήνα.

Συνοπτική παρουσίαση :Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, σ. 103-104

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Διαδραστικός χάρτης, «Πελοποννησιακός Πόλεμος (οι συμμαχίες)», Φωτόδενδρο :

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9314

-πηγές 15 & 16, σ.103-104 του βιβλίου.

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

Συζήτηση για τις συνέπειες του Πελοποννησιακού πολέμου με έμφαση στη διαίρεση που προκάλεσε, στα καταστρεπτικά του αποτελέσματα, στην εμπλοκή των Περσών, γεγονότα που συνδέονται με την κρίση της πόλης- κράτους. (σύνδεση με γνώσεις από το μάθημα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας της Α΄ Λυκείου, Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι) 

Αναλυτική παρουσίαση : η πρώτη και τελευταία παράγραφος της υποενότητας Η κρίση της πόλης κράτους, συνοπτική παρουσίαση: οι ενδιάμεσοι παράγραφοι σ. 104-105.

Αναλυτική παρουσίαση: Η πανελλήνια ιδέα, σ. 105-6

Συνοπτική παρουσίαση: Ο Φίλιππος Β΄, σ. 106-107

Αναλυτική παρουσίαση: Το Συνέδριο Κορίνθου, σ. 107-108

Υποστηρικτικό υλικό: 

-[ο μελλοντικός βασιλιάς της Σπάρτης Αρχίδαμος περιγράφει την κατάσταση στο εσωτερικό των πελοποννησιακών πόλεων, 366 π.Χ.], Ισοκράτης, Αρχίδαμος, 6.64- 67 (επιλεγμένα αποσπάσματα), Αρχαία ελληνική γλώσσα και γραμματεία στο Πύλη για την ελληνική Γλώσσα: 

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=247

-[κριτική για τη δημοκρατία από τον 4ο αι.], Ισοκράτης, Περί ειρήνης, 52-55, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, στο Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα: 

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?t=290&m=1

-[Δημοσθένης, Κατά Φιλίππου Γ΄, 9. 47-50 (επιλεγμένα αποσπάσματα), Αρχαία ελληνική γλώσσα και γραμματεία στο Πύλη για την ελληνική Γλώσσα:

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=88

-[δίκαιο και συμφέρον επιβάλλουν την εκστρατεία εναντίον των Περσών], Ισοκράτης, Πανηγυρικός, 181-182, Αρχαία ελληνική γλώσσα και γραμματεία στο Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα: 

http://www.greek-

language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=276

-[προτροπή προς τον Φίλιππο να συμφιλιώσει τις ελληνικές πόλεις και να ηγηθεί του αγώνα ενάντια στους βαρβάρους], Ισοκράτης, Φίλιππος, 5.30, 5.154, Αρχαία ελληνική γλώσσα και γραμματεία στο Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα: 

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/translation/contents.html?author_id=8#toc015

-Χρονολόγιο- ιστοριογραμμή Φιλίππου Β΄, Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9159

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

Η Πανελλήνια ιδέα και η κρίση της πόλης- κράτους: ποιες συνθήκες οδηγούν στην ανάδυση της Πανελλήνιας ιδέας και πώς την βλέπουν δύο χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι του 4ου αι., ο Δημοσθένης και ο Ισοκράτης.

Συνοπτική παρουσίαση:Το οικουμενικό κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σ. 108-109

Αναλυτική παρουσίαση:Το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σ. 109-112

Υποστηρικτικό υλικό: 

Διαδραστικός χάρτης, «Η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου», Φωτόδενδρο, http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9315

-Πηγή, [Η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου μέσα από τον λόγο που απευθύνει το 324 στους στρατιώτες του- τα πλούτη της Ανατολής στη διάθεση των Ελλήνων], Αρριανός, Η ανάβαση του Αλέξανδρου: 

http://www.imma.edu.gr/macher/hm/hm_main.php?el/A1.4.1.html

-[οι μικτοί γάμοι ως σύμβολο για τη συμβίωση Ελλήνων και Περσών Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι. Αλέξανδρος, (σ. 120):

http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/0/d/7/metadata-212-0000347.tkl

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

-΄Ασκηση/δραστηριότητα 7(κλασική εποχή), σ. 121 του βιβλίου.

Συνοπτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός, σ. 112-114

Υποστηρικτικό υλικό: 

– Διαδραστική εφαρμογή, «Αθήνα 480-430: Πνευματική και πολιτιστική κίνηση», Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9161

Αρχιτεκτονική, Πλαστική, ζωγραφική, σ. 114-117.

Λέξεις –κλειδιά: 

Ιωνικός, δωρικός, κορινθιακός ρυθμός// αναγνώριση κύριων οικοδομημάτων Ακρόπολης και λειτουργίας τους (Παρθενώνα, Προπυλαίων, Ερέχθειου, Ναού Απτέρου Νίκης)// αρχιτέκτονας -οικοδόμημα: Ικτίνος, Καλλικράτης- Παρθενώνας, Μνησικλής- Προπύλαια// χαρακτηριστικά γλυπτικής 5ου αι., κύρια έργα //γνώση κύριων εκπροσώπων: Φειδίας, Μύρων, Πολύκλειτος // χαρακτηριστικά γλυπτικής 4ου αι., κύρια έργα //γνώση κύριων εκπροσώπων: Λύσιππος, Σκόπας, Πραξιτέλης // ζωγραφική (Απελλής, τοιχογραφίες βασιλικών τάφων Βεργίνας).

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Αρχαίος ελληνικός ναός: «Πολυχρωμία» (με χρωματισμένα δωρικό, ιωνικό, κορινθιακό κιονόκρανο), Φωτόδενδρο:

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8927

-Εικονική περιήγηση, «Τα μνημεία της Ακρόπολης»,

http://acropolis-virtualtour.gr/el.html

-«Αρχαίος ελληνικός ναός; Οπτικές διορθώσεις», Φωτόδενδρο: 

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8928

«Από τον αιγιακό πολιτισμό έως την ελληνιστική εποχή», Φωτόδενδρο:

http://photodentro.edu.gr/lor/handle/8521/1818

-«Η τοιχογραφία της αρπαγής της Περσεφόνης», Η Αρχαία ελληνική τέχνη και η ακτινοβολία της, στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας: 

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_125.html, ώστε να αναδειχθεί η τόλμη της ζωγραφικής απεικόνισης και υιοθέτησης αρχών προοπτικής.

-[Η αντίληψη για τα οικοδομήματα της αρχαίας Αθήνας και της Σπάρτης], Θουκυδίδης, Ιστορίαι, Α΄, 10: http://www.mikrosapoplous.gr/thucy/vivlia/vivlio1.htm

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Η πρόσληψη των οικοδομημάτων της Ακρόπολης στην εποχή τους και σήμερα.

2. Επιλογή ενός έργου τέχνης και ανάδειξη των κύριων χαρακτηριστικών του.

3. Συζήτηση για τις τεχνικές γνώσεις και αισθητικές αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων.

ΙΙΙ. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ 

Συνοπτική παρουσίαση : Ο ελληνιστικός κόσμος, σ. 124, Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου, σ.124-127.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Διαδραστικός χάρτης με τα ελληνιστικά βασίλεια 303-145 π.Χ., ΙΜΕ: http://www.ime.gr/chronos/06/gr/kingdoms/index.html )

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

Ανάδειξη με τη βοήθεια χαρτών των κρατών που προκύπτουν από τη διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου μετά τη μάχη της Ιψού (301 π.Χ.) και των πολιτειακών μορφών του ελληνιστικού κόσμου μέχρι την κατάκτησή του από τους Ρωμαίους.

Αναλυτική παρουσίαση: Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου (μέχρι βασίλεια της Ανατολής), σ.127-129.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Χάρτης με τις πόλεις που ιδρύθηκαν στα ελληνιστικά βασίλεια, ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/06/gr/society/index202.html

-Χάρτης «Το εμπόριο την ελληνιστική εποχή», Αρχαία Ιστορία. Από τους πρώτους ανθρώπους ως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.), Α΄ Γυμνασίου, Αθήνα 2007, σ.126-127:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/211

-πηγές 3 και 4, σ. 131 του βιβλίου

-[Πάπυρος, για τις σχέσεις Ελλήνων-ντόπιων στην Αίγυπτο και για τους μεικτούς γάμους], Λίγη ακόμη Ιστορία…, Α΄ Γυμνασίου, κεφ.6 «Ο ελληνιστικός κόσμος. Η επέκταση προς «Ανατολάς», σ.10-11:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/261

-Εικόνα [έλληνες άποικοι συμμετέχουν σε θρησκευτική τελετή, ενώ αυτόχθονες χωρικοί ασχολούνται με τις καθημερινές εργασίες], σ. 130 του βιβλίου.

-Πηγή, [απόδοση θεϊκών τιμών από τους Αθηναίους στον Δημήτριο Πολιορκητή 307 π.Χ, «΄Υμνος των Αθηναίων προς τον Δημήτριο τον Πολιορκητή», Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές, VI, 253e:

http://www.ime.gr/chronos/06/gr/politics/sources/index.html

-[δύο κείμενα για τη σημασία του εξελληνισμού: Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου τύχης και Σ. Πράις, Η ιστορία της ελληνιστικής περιόδου] στο Λίγη ιστορία ακόμη…, Α΄ Γυμνασίου, κεφ.

4 ώρες 
6. «Ελληνιστικός κόσμος 323-146 π.Χ., Η πορεία προς «Ανατολάς», σ. 1:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/261

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Με τη βοήθεια χαρτών και πηγών ανάδειξη της αστικής πολιτικής των ελληνιστικών βασιλείων (σχολιασμός της πυκνότητας των οικισμών, των θέσεων και ονομασιών των πόλεων, της επέκτασης του εμπορίου) και μέσω αυτής της διείσδυσης του ελληνικού πολιτισμού.

2. Η απόλυτη μοναρχία των ελληνιστικών βασιλείων και οι σχέσεις με τους αυτόχθονες.

3. Αγώνας λόγων: Ανταλλαγή επιχειρημάτων ανάμεσα σε δύο ομάδες μαθητών, με θέμα: «Η σημασία του εξελληνισμού στον ελληνιστικό κόσμο».

2.Ο ελληνιστικός πολιτισμός. 

Αναλυτική παρουσίαση: Η γλώσσα, σ. 142-143, Τα γράμματα (το εισαγωγικό σημείωμα), σ. 144

Συνοπτική παρουσίαση): Οι επιστήμες, σ. 146-148

Υποστηρικτικό υλικό: 

– Ο φάρος της Αλεξάνδρειας:

http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/70-23.pdf

-[τα αρχαία ελληνικά μαθηματικά]:

http://www.noesis.edu.gr/aet/thematic_areas/p340.html

-[το ταξίδι του Πυθέα του Μασσαλιώτη], Λίγη ακόμη Ιστορία…, Α΄ Γυμνασίου, κεφ.6 «Ο ελληνιστικός κόσμος. Η επέκταση προς «Ανατολάς», σ.13:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/261

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Ο ρόλος της κοινής ελληνικής κατά την ελληνιστική εποχή. Συσχέτιση με αντίστοιχα σύγχρονα φαινόμενα.

2.Συζήτηση για τον ρόλο των μαθηματικών κατά την ελληνιστική περίοδο.

2.6.Οι τέχνες, σ. 148-150.

Λέξεις-κλειδιά: 

χαρακτηριστικά ελληνιστικής τέχνης// χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικής // χαρακτηριστικά γλυπτικής, κύρια έργα (Λαοκόων, «θνήσκων» Γαλάτης, Νίκη της Σαμοθράκης, βωμός Δία στην Πέργαμο)// ψηφιδωτά, υαλουργία. 

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Συλλογή έργων τέχνης ελληνιστικής περιόδου, Ιστορικό Αρχαιολογικό Μουσείο: 

http://www.namuseum.gr/collections/sculpture/hellenistic-gr.html

-βωμός Περγάμου, ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/06/gr/culture/index604.html

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1.Συγκέντρωση χαρακτηριστικών έργων γλυπτικής της ελληνιστικής εποχής, ταξινόμησή τους σε κατηγορίες ανάλογα με τη θεματική τους (έργα που αντιπροσωπεύουν διάφορους ανθρώπινους τύπους, θρησκευτικά, μυθολογικά, πορτρέτα ηγεμόνων). Συμπεράσματα για την ελληνιστική τέχνη.

2. Σύγκριση ενός έργου τέχνης της ελληνιστικής περιόδου με αντίστοιχο της κλασικής εποχής.

Ο ΡΩΜΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 
Συνοπτική παρουσίαση : Η χώρα, σ.168-9, Οι Ετρούσκοι, σ.169-170

Υποστηρικτικό υλικό: 

– χάρτης «5. Η Ιταλία πριν από τη ρωμαϊκή κατάκτηση (Italy before Roman conquest)»,

http://www.vox.com/2014/8/19/5942585/40-maps-that-explain-the-roman-empire

-Βίντεο από το Εθνικό Μουσείο των Ετρούσκων (Ιταλία, Ρώμη):

https://www.youtube.com/watch?v=Ur7TmlTPwP8 ή

-Αποσπάσματα από Βίντεο(29.06΄): «Ρώμη: ισχύς και δόξα 1. Η άνοδος» για τον πολιτισμό των Ετρούσκων:

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

– Εντοπισμός των λαών που κατοικούσαν στην ιταλική χερσόνησο και σύντομος σχολιασμός των σχέσεων των Ρωμαίων με Ετρούσκους και ΄Ελληνες.

Αναλυτική παρουσίαση: Η ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωση της, σ. 170-172, Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας – Res publica, σ. 172-174.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-[Οι επτά λόφοι της Ρώμης]: https://goo.gl/2Sy2ll

[για την κατάργηση του θεσμού της βασιλείας], Πλούταρχος, Αίτια Ρωμαϊκά, 63, ΙΜΕ: 

http://www.ime.gr/chronos/07/gr/politics/index21.html

-«Kοινωνικές σχέσεις και πατρωνεία», ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/07/gr/society/index30.html

-Πηγή, [ένταξη στην τάξη των πατρικίων ενός πλούσιου Σαβίνου, του ΄Αττιου Κλαύσου, γενάρχη των Κλαυδίων, που μετανάστευσε στη Ρώμη με όλο το γένος του, 5000 οικογένειες], Πλούταρχος, Ποπλικόλας, ΚΑ΄:

https://www.gutenberg.org/files/42598/42598-h/42598-h.htm

-πηγές σχολικού βιβλίου.

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. ΄Ασκηση/δραστηριότητα 3, σ.182 του βιβλίου.

2. Πατρωνεία και πελατειακές σχέσεις στην αρχαία Ρώμη. Επιβίωση των όρων και σημασία τους.

3. Σύγκριση της πολιτικής οργάνωσης της Ρώμης κατά την περίοδο της βασιλείας με την πολιτική οργάνωση των ελληνικών κοινωνιών της ομηρικής εποχής.

4. ΄Ασκηση/δραστηριότητα 1, σ. 182 του βιβλίου.

3 ώρες 
Ενιαία συνοπτική παρουσίαση της ρωμαϊκής εξάπλωσης και των κατακτήσεων: Η κατάκτηση της Ιταλίας, σ. 175, οι Καρχηδονιακοί πόλεμοι, σ. 176-178, Η επέκταση στην Ανατολή, σ.184-186, Οι κατακτήσεις στη Δύση, σ.187-188, Η διοίκηση των κατακτημένων περιοχών, σ.188-189

Αναλυτική παρουσίαση: η υποενότητα H επικράτηση των Ρωμαίων, σ. 175-6.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Χάρτης 6. Η Ρώμη κατακτά την Ιταλία (Rome conquers Italy):

http://www.vox.com/2014/8/19/5942585/40-maps-that-explain-the-roman-empire

– διαδραστικός χάρτης της ρωμαϊκής εξάπλωσης:

http://www.roman-empire.net/maps/map-empire.html

-διαδραστική εφαρμογή, «Ο ελληνιστικός κόσμος και η Ρώμη το 200 π.Χ.», Φωτόδενδρο, http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/9573?locale=el

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

Ανάδειξη με τη βοήθεια χαρτών της σταδιακής επικράτησης των Ρωμαίων στην Ιταλική χερσόνησο, της μετατροπής της Ρώμης σε σημαντική ναυτική δύναμη με τις νίκες επί των Καρχηδονίων, της επέκτασης στην Ανατολή και τέλος της μετατροπής της Μεσογείου σε ρωμαϊκή λίμνη.

Η κατάκτηση της κυρίως Ελλάδας από τους Ρωμαίους: 

-Πηγές, [έκκληση του Αγέλαου προς τους ΄Ελληνες για ομόνοια], Πολύβιος, 5.104.1-3 και [οι Ρωμαίοι «ελευθερωτές» των Ελλήνων, ΄Ισθμια, 196 π.Χ.], Πλούταρχος, Τίτος Φλαμινίνος, 10, στο βιβλίο Αρχαία Ιστορία Α΄ Γυμνασίου, σ. 125-126:

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A105/29/163,945/

-[λεηλασία και καταστροφή της Ηπείρου από τον Αιμίλιο Παύλο, 167 π.Χ.], Πλούταρχος, Αιμίλιος Παύλος ΚΘ΄ στο:

https://www.gutenberg.org/files/42700/42700-h/42700-h.htm

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1.Συζήτηση για τη στάση των Ελλήνων απέναντι στους Ρωμαίους. Στη συζήτηση αυτή να ληφθούν υπόψη τα αισθήματα που έτρεφαν οι ΄Ελληνες της κυρίως Ελλάδας απέναντι στους Μακεδόνες, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο τους αντιμετώπισαν οι Ρωμαίοι τελικά (βλ. παραπάνω πηγή, καταστροφή της Ηπείρου από τον Αιμίλιο Παύλο, 167 π.Χ., καθώς και την πηγή 1 σ. 185 του βιβλίου σας, ταπείνωση του βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα).

2. Συζήτηση για τους λόγους επικράτησης των Ρωμαίων.

3. Συσχετισμός των κατακτήσεων των Ρωμαίων του 5ου-3ο αι. π.Χ. με τις πολιτικές κατακτήσεις των πληβείων το ίδιο χρονικό διάστημα.

V.2. Oι συνέπειες των κατακτήσεων. 

Αναλυτική παρουσίαση: Η οικονομία, η κοινωνία, σ. 190-193

Συνοπτική παρουσίαση: Η καθημερινή και πνευματική ζωή των Ρωμαίων, σ.193-195, Κάτων ο τιμητής, σ. 195

Υποστηρικτικό υλικό: 

Πηγές : 

-Συνέπειες των κατακτήσεων: «Το αγροτικό ζήτημα», Πλούταρχος, Τιβέριος Γράκχος, 8.1-3.

-Αλλαγές στον τρόπο ζωής: «αφάνταστα πλούτη και καλοζωία», Πλούταρχος, Λούκουλος, 139-141, «εισβολή της πολυτέλειας στη ζωή των Ρωμαίων», Πολύβιος, ΧΧΧΙ, 25), στο σχολικό βιβλίο του Κ. Καλοκαιρινού, Ιστορία ρωμαϊκή και βυζαντινή (146 π.Χ.-1453), ΟΕΔΒ, σ. 26-28:

http://e-library.iep.edu.gr/iep/collection/browse/item.html?code=01-17082&tab=01

-«H καθημερινή ζωή στη Ρώμη», Φωτόδενδρο, http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/9669?locale=el .

-πηγές του βιβλίου.

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1.΄Ασκηση/δραστηριότητα 1, σ. 205 του βιβλίου.

2. Καταγραφή και αξιολόγηση των συνεπειών των κατακτήσεων σε πολιτικό επίπεδο.

3. Αναφορά στους τρόπους με τους οποίους επηρεάστηκε η καθημερική και πνευματική ζωή των Ρωμαίων από τις κατακτήσεις, παράθεση ενδεικτικών παραδειγμάτων.

4. ΄Ασκηση/δραστηριότητα 3, σ. 205 του βιβλίου.

Αναλυτική παρουσίαση της υποενότητας Τιβέριος και Γάιος Γράκχος, σ. 195-197 και συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων Η ενοποίηση της Ιταλίας, σ.197-198 και Οι εμφύλιοι πόλεμοι, σ. 198-204.

Οι συγκρούσεις της ΄Υστερης Δημοκρατίας από το 133 π.Χ- 31 π.Χ. μπορούν να παρουσιαστούν με έμφαση στα εξής σημεία:

Α) κοινωνική/πολιτική σύγκρουση μέσα στο σώμα της Res publica μέσα από την αναλυτική παρουσίαση του παραδείγματος των Γράκχων.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-πηγή 6, σ. 196 του βιβλίου

-πηγή «Το αγροτικό ζήτημα», βλ. παραπάνω.

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1.΄Ασκηση /δραστηριότητα 4, σ. 205 του βιβλίου.

2. Αναφορά στις κοινωνικές κατηγορίες που προσπάθησαν να προσεταιριστούν οι Γράκχοι προκειμένου να επιτύχουν τον στόχο τους και σχολιασμός της στάσης των τάξεων αυτών στο εγχείρημα των Γράκχων.

Β) επανάσταση Ιταλιωτών/ συμμαχικός πόλεμος: ήττα Ιταλιωτών με παραχώρηση του δικαιώματος ρωμαίου πολίτη/ κράτος Ιταλιωτών (απλή αναφορά) 

Γ) επανάσταση κατοίκων των επαρχιών κατά της ρωμαϊκής κυριαρχίας μέσα από το παράδειγμα της επανάστασης του Μιθριδάκη, βασιλιά του Πόντου, και της καταστροφής Αθήνας -Πειραιά από τον Σύλλα (απλή αναφορά) 

Δ) επαναστάσεις δούλων (απλή αναφορά) στο πιο γνωστό παράδειγμα, την επανάσταση του Σπάρτακου και την καταστολή της από τον Κράσσο.

Ε) πολιτικές/στρατιωτικές συγκρούσεις (εμφύλιοι πόλεμοι), καταλυτικός ο ρόλος του στρατού και των ηγετικών προσωπικοτήτων (Μάριου- Σύλλα, Πομπήιου-Καίσαρα, Αντώνιου- Οκταβιανού) (απλή αναφορά). 

ώρες 

Υποστηρικτικό υλικό: 

-[συμμαχικός πόλεμος], πηγή 7, σ. 197 του βιβλίου

-[προγραφές του Σύλλα], πηγή 8, σ. 200 του βιβλίου

-«Καταστροφές και λεηλασίες του Σύλλα στην Ελλάδα», Πλούταρχος, Παράλληλοι βίοι. Μάριος- Σύλλας, κεφ. ΙΒ΄ στο σχολικό βιβλίο του Κ. Καλοκαιρινού, Ιστορία ρωμαϊκή και βυζαντινή (146 π.Χ.-1453), ΟΕΔΒ, σ.52:

http://e-library.iep.edu.gr/iep/collection/browse/item.html?code=01-17082&tab=01 )

-Xάρτης 23 με την επανάσταση του Σπάρτακου 74-71 π.Χ. (Ancient Rome was a slave society)

http://www.vox.com/2014/8/19/5942585/40-maps-that-explain-the-roman-empire

-«Τα επιχειρήματα του Κατιλίνα», Σαλλούστιος, Περί συνωμοσίας του Κατιλίνα, 40, στο σχολικό βιβλίο του Κ. Καλοκαιρινού, Ιστορία ρωμαϊκή και βυζαντινή (146 π.Χ.-1453), ΟΕΔΒ, σ. 52-3:

http://e-library.iep.edu.gr/iep/collection/browse/item.html?code=01-17082&tab=01

-Χάρτης 14.Ο Καίσαρας κερδίζει τον εμφύλιο πόλεμο (Caesar wins the civil war):

http://www.vox.com/2014/8/19/5942585/40-maps-that-explain-the-roman-empire

-[«ο Ιούλιος Καίσαρ και ο πειρασμός της μοναρχίας»( η προσφορά του διαδήματος, συμβόλου μοναρχίας, από τον Μ. Αντώνιο στον Καίσαρα)], Πλούταρχος, Βίοι παράλληλοι. Ιούλιος Καίσαρ, κεφ.61, σχολικό βιβλίο του Κ. Καλοκαιρινού, Ιστορία ρωμαϊκή και βυζαντινή (146 π.Χ.-1453), ΟΕΔΒ, σ. 54:

http://e-library.iep.edu.gr/iep/collection/browse/item.html?code=01-17082&tab=01

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Καταγραφή των αιτημάτων των ιταλικών πόλεων και αξιολόγηση της παραχώρησης του δικαιώματος του ρωμαίου πολίτη στους Ιταλιώτες.

1. Σχολιασμός των τακτικών που εφάρμοζε ο Σύλλας τόσο απέναντι στους εξεγερμένους υπηκόους της Ρώμης όσο και απέναντι στους πολιτικούς του αντιπάλους.

2. Σύνθεση κειμένου σχετικού με νέες και παλιές αξίες που έρχονται σε σύγκρουση την περίοδο της ΄Υστερης Δημοκρατίας. (βλ. πηγή για πειθαρχία, σ. 175 του βιβλίου, πηγή 5 για Κάτωνα, σ. 195 του βιβλίου, πηγή 6 για Τιβέριο Γράκχο, σ. 196 του βιβλίου, πηγή για Κατιλίνα, βλ. παραπάνω, πηγή για Καίσαρα, βλ.παραπάνω).

3. Καταγραφή και αξιολόγηση των συνεπειών που είχαν για τη ρωμαϊκή δημοκρατία και κοινωνία οι συγκρούσεις της ΄Υστερης Δημοκρατίας.

VI. H ρωμαϊκή αυτοκρατορία 

Αναλυτική παρουσίαση: Η εποχή του Αυγούστου (27 π.Χ.-14 μ.Χ.), σ. 208-211 (μέχρι την επέκταση των συνόρων)

Συνοπτική παρουσίαση: Η επέκταση των συνόρων, σ. 211-212

Αναλυτική παρουσίαση: Ο πολιτισμός την εποχή του Αυγούστου σ, 212-213 (μέχρι και «χρυσός αιώνας του Αυγούστου»)

Υποστηρικτικό υλικό: 

-«Ο Αύγουστος και το νέο πολίτευμα», Φωτόδενδρο: 

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8827

-Χάρτης ρωμαϊκού κράτους την εποχή του Αυγούστου, (αυτοκρατορικές και συγκλητικές επαρχίες), ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/07/gr/politics/index52.html

-«Χάρτης επαρχιών κυρίως Ελλάδας», ΙΜΕ:

http://www.ime.gr/chronos/07/gr/economy/index11.html

-«Τρία ρωμαϊκά κείμενα μιλούν για τον Αύγουστο», Φωτόδενδρο: 

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9603

-πηγή 1, σ. 210 του βιβλίου

-[Εγκώμιο του Αυγούστου], Οράτιος, Ωδές, βιβλίο 4,15 στο σχολικό βιβλίο Κ. Καλοκαιρινού, Ιστορία ρωμαϊκή και βυζαντινή (146 π.Χ.-1453), ΟΕΔΒ, σ. 79:

http://e-library.iep.edu.gr/iep/collection/browse/item.html?code=01-17082&tab=01

-«Η καμέα του Οκταβιανού Αυγούστου», Φωτόδενδρο: 

http://photodentro.edu.gr/lor/handle/8521/9346

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Άσκηση/δραστηριότητα 1, σ.227 του βιβλίου.

2. Σύγκριση της Res publica με την ηγεμονία Αυγούστου.

3. Στις Ωδές του Οράτιου εγκωμιάζονται επιτεύγματα του Αυγούστου. Συζήτηση για το αν και κατά πόσο εκφράζουν αντίστοιχες ανάγκες του ρωμαϊκού λαού.

4α. Σύνθεση κειμένου σχετικού με την πολιτική ιδεολογία για το κράτος που προβάλλεται μέσα από τις παραστάσεις στην καμέα του Αυγούστου ή

4β. Αναζήτηση διαφορετικών απεικονίσεων του Αυγούστου στο διαδίκτυο ή σε βιβλία. Ανάδειξη της πολιτικής ιδεολογίας που προβάλλουν.

Ενδεικτικά: 

-[Χάλκινο άγαλμα Αυγούστου], Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο:

http://www.namuseum.gr/collections/sculpture/roman/roman02-gr.html

-[΄Αγαλμα του Αυγούστου], Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης: http://odysseus.culture.gr/h/4/gh430.jsp?obj_id=8164

-[Αύγουστος prima porta], Moυσεία Βατικανού: 

http://mv.vatican.va/4_ES/pages/z-Patrons/MV_Patrons_04_03.html

Συνοπτική παρουσίαση: Οι διάδοχοι του Αυγούστου (14-193 μ.Χ.), σ. 214-219, εκτός από τα ακόλουθα που θα διδαχθούν με αναλυτική παρουσίαση: Από το διάταγμα Καρακάλλα και τη σημασία του, σ. 215, μέχρι και τους νομοδιδάσκαλους, σ.216.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-χάρτης «4. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία το 117 μ.Χ (The provinces of Rome in 117 AD)»:

http://www.vox.com/2014/8/19/5942585/40-maps-that-explain-the-roman-empire

-«Οι εμπορικοί δρόμοι στο ρωμαϊκό κράτος τον 2ο αι. μ.Χ.», Λίγη ακόμη Ιστορία…, Α΄ Γυμνασίου, κεφ. 7«Η Ρώμη και ο ελληνικός κόσμος.146 π.Χ.-330 μ.Χ.», σ. 30:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/261

-«Οι διεθνείς εμπορικοί δρόμοι τον 1ο και 2ο αι. μ.Χ», Αρχαία Ιστορία. Από τους πρώτους ανθρώπους ως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.), Α΄ Γυμνασίου, Αθήνα 2007, σ.141:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/211

-«Υποχρεώσεις ρωμαίου διοικητή», Πανδέκτης 1, Λίγη ακόμη Ιστορία…, Α΄ Γυμνασίου, κεφ. 7«Η Ρώμη και ο ελληνικός κόσμος.146 π.Χ.-330 μ.Χ.», σ. 27:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/261

-Xάρτης, «η διάδοση του χριστιανισμού.1ος-6ος αι. μ.Χ.», Αρχαία Ιστορία. Από τους πρώτους ανθρώπους ως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.), Α΄ Γυμνασίου, Αθήνα 2007, σ.150:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/211

-«Ο θρίαμβος επί των Ιουδαίων»[αναπαράσταση της υποδούλωσης των Εβραίων μετά την καταστολή επαναστατικής κίνησης: ρωμαίοι στρατιώτες μεταφέρουν λάφυρα από τον ναό του Σολομώντα στη Ρώμη], Θριαμβευτική αψίδα του αυτοκράτορα Τίτου (78-81 μ.Χ.) στο Βικιπαίδεια, «Κατάλογος αρχαίων μνημείων στην Ρώμη»: https://goo.gl/dGK7xX

-Πηγή, «΄Ενας ύμνος στη ρωμαϊκή ειρήνη», Αίλιος Αριστείδης, Ρώμης εγκώμιον, βιβλίο Αρχαίας Ιστορίας Α΄Γυμνασίου, σ. 139:

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A105/29/163,945/

-πηγή 3, σ. 213 του βιβλίου.

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Με τη βοήθεια χαρτών ανάδειξη της έκτασης των εμπορικών σχέσεων κατά τον 1ο και 2ο αι. μ. Χ. Σύγκριση με την ελληνιστική περίοδο.

2. Ανταλλαγή επιχειρημάτων σχετικά με το αν και κατά πόσο η ρωμαϊκή ειρήνη διευκόλυνε τη διάδοση του Χριστιανισμού.

3. Η αντίληψη των καθηκόντων διοικητή ρωμαϊκής επαρχίας, σύμφωνα με τον Πανδέκτη1. Σχολιασμός της αντίληψης εκτέλεσης των καθηκόντων σε σχέση με την τακτική παραχώρησης του δικαιώματος του ρωμαίου πολίτη και με τη λογική της καταστολής επαναστατικών κινήσεων.

4. Εντοπισμός των στοιχείων που συνιστούν το μεγαλείο της Ρώμης στο κείμενο του Αίλιου Αριστείδη και στην Αινειάδα του Βιργίλιου.

Η ρωμαϊκή τέχνη, σ. 222-226.

Λέξεις-κλειδιά: 

Κύρια χαρακτηριστικά ρωμαϊκής τέχνης//κύρια χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικής// έργα κοινής ωφέλειας (γέφυρες, υδραγωγεία, θέρμες κλπ.) και χαρακτηριστικά οικοδομήματα(π.χ. Κολοσσαίο, Πάνθεο, ναός Ολυμπίου Διός, Πύλη Αδριανού, Ροτόντα Θεσσαλονίκης, Ωδείο Ηρώδη Αττικού) // κύρια χαρακτηριστικά ρωμαϊκής γλυπτικής// πορτρέτα, ιστορικό ανάγλυφο (κίονας Τραιανού, αψίδα Γαλέριου στη Θεσσαλονίκη)// ψηφιδωτά, φαγιούμ//καμέοι, υαλουργία.

Υποστηρικτικό υλικό: 

-«Mνημεία της αρχαίας Ρώμης», Φωτόδενδρο: 

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9384

-«Εικονική περιήγηση, Κολοσσαίο»:

http://www.3dhistoryvirtualtour.com/

-«Ρωμαϊκά μνημεία στην Ελλάδα», Φωτόδενδρο: 

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9385

-«Ελληνορωμαϊκή τέχνη», ΙΜΕ: http://www.ime.gr/chronos/07/gr/culture/index20.html

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

1. Αναζήτηση έργων της ρωμαϊκής περιόδου από την περιοχή των μαθητών και μελέτη χαρακτηριστικών περιπτώσεων με ανάδειξη των ελληνικών και ρωμαϊκών στοιχείων.

2 ώρες 
VI. 2. 

Αναλυτική παρουσίαση: Η κρίση του αυτοκρατορικού θεσμού, σ.228-229, Η οικονομική κρίση, σ. 229-230, Η κοινωνική κρίση, σ. 230-231.

Συνοπτική παρουσίαση: Οι βαρβαρικές επιδρομές, σ. 231-2

2 ώρες 
Υποστηρικτικό υλικό: 

-Χάρτης 30, Η παρακμή της Ρώμης/Τhe decline of Rome (235-285: άνοδος στο θρόνο 20 αυτοκρατόρων):

http://cdn1.vox-cdn.com/assets/4875548/DeadEmperors.jpg

-Χάρτης, οι εξωτερικές απειλές, «η ρωμαϊκή αυτοκρατορία τον 3ο αι. μ.Χ.», Αρχαία Ιστορία. Από τους πρώτους ανθρώπους ως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.), Α΄ Γυμνασίου, Αθήνα 2007, σ.146:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/211

-Eπιλεγμένα αποσπάσματα από βίντεο, «Ρώμη: ισχύς και δόξα», επ. 6, «Η πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας» στο http://goo.gl/s2H3Jy

-[Η κρίση της αυτοκρατορίας], Ηρωδιανός, Ιστορία, στο Λίγη ακόμη Ιστορία…, Α΄ Γυμνασίου, κεφ. 7. «Η Ρώμη και ο ελληνικός κόσμος.146 π.Χ.-330 μ.Χ.», σ. 34:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/261

-Πηγή 2, σ. 231 του βιβλίου.

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Παρουσίαση της κρίσης μέσα από την οπτική ενός συγχρόνου της ιστορικού, του Ηρωδιανού. Διαφορές σε σχέση με τα εγκωμιαστικά κείμενα του Βιργιλίου και του Αίλιου Αριστείδη.

2. Αποτελέσματα για την κοινωνία και την οικονομία από την επικράτηση του φαινομένου της δουλοπαροικίας.

3. Συζήτηση για τους λόγους για τους οποίους εντείνονται οι διώξεις των χριστιανών τον 3ο αι. μ.Χ.

4. Συζήτηση για τους κύριους λόγους παρακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

5. Μια σημαντική απειλή για το Ρωμαϊκό κράτος κατά τον 3ο αι. μ.Χ. προήλθε από το βασίλειο της Παλμύρας. Διερεύνηση των λόγων για τους οποίους η παγκόσμια κοινότητα σοκαρίστηκε από τη μεταχείριση που επεφύλαξε στα πολιτιστικά μνημεία αυτού του κράτους το Ισλαμικό κράτος.

VII. 1. H ύστερη αρχαιότητα (4ος – 6ος αι. μ.Χ.) 

Συνοπτική παρουσίαση:Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας, σ. 236-238

Αναλυτική παρουσίαση: Μ. Κωνσταντίνος: Εκχριστιανισμός και ισχυροποίηση της ρωμαϊκής Ανατολής, σ. 238-241

Συνοπτική παρουσίαση: Οι θρησκευτικές εξελίξεις, σ. 241-247.

Υποστηρικτικό υλικό: 

– διαδραστική εφαρμογή, «Ρωμαϊκή διοίκηση, η «τετραρχία», Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8809

-Το διάταγμα των Μεδιολάνων, Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8821

-Κωνσταντίνος και Χριστιανισμός, Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9471

– [απεικονίσεις του Μ. Κωνσταντίνου σε νομίσματα], Γ. Λεβενιώτης, «Βυζαντινή Ιστορία Ι», Ανοικτά Ακαδημαϊκά μαθήματα, Α΄ μέρος, ΑΠΘ, διαφάνεια αρ. 43:

http://goo.gl/IixKZs

-Χάρτης «25.Η διάδοση του χριστιανισμού μετά το 300 μ.Χ.» (Christianity spreads throughout the empire)

http://cdn3.vox-cdn.com/assets/4836822/Mapspreadofxity.jpg

-πηγή 3, «Η «μεταστροφή» του Μ. Κωνσταντίνου προς το χριστιανισμό: Οι απόψεις δύο ιστορικών», σ.240-241.

-πηγή 6, σ. 246 του βιβλίου

2 ώρες
-[Μ. Βασίλειος, Λόγος προς τους νέους και με ποιον τρόπο μπορούν να ωφεληθούν από τα ελληνικά κείμενα], Λίγη ακόμη Ιστορία…, Β΄ Γυμνασίου, κεφ. 1. «Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία αλλάζει. Η αρχή μιας νέας εποχής», σ. 8:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/263

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1.Καταγραφή των αλλαγών σε επίπεδο διοίκησης/στρατού, πολιτεύματος, θρησκείας. Συζήτηση για τις επιλογές των αυτοκρατόρων και τις συνέπειές τους.

2. Απόψεις των ιστορικών σχετικά με το ζήτημα της μεταστροφής του Μ. Κωνσταντίνου στον χριστιανισμό και εντοπισμός των ιστορικών στοιχείων στα οποία τις στηρίζουν.

3. Σχολιασμός της θεματικής των έργων τέχνης που σχετίζονται με τον Μ. Κωνσταντίνο (βλ. παραπάνω: «Κωνσταντίνος και χριστιανισμός», Φωτόδενδρο).

4. Σχολιασμός της πορείας διάδοσης του χριστιανισμού και του ρόλου των αιρέσεων.

5. Χριστιανισμός και ελληνική παιδεία: προς μία νέα σύνθεση.

VII. 

Αναλυτική παρουσίαση: Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 247-249

Συνοπτική παρουσίαση: Η μεγάλη μετανάστευση των λαών. Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 249-254. (αναλυτική παρουσίαση της υποενότητας Το τέλος του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 253-254)

Υποστηρικτικό υλικό: 

-Χάρτης 32, «η διαίρεση της αυτοκρατορίας το 395 μ.Χ.(The empire is divided between East and West)»,

Χάρτης 33, «Οι Γερμανικές εισβολές (Germanic invasions)»,

Χάρτης 36, «Τα βαρβαρικά βασίλεια της Ευρώπης το 526 μ.Χ. (The barbarian kingdoms of Europe in 526 )» στο :

http://www.vox.com/2014/8/19/5942585/40-maps-that-explain-the-roman-empire

-πηγή 7 «ο γοτθικός κίνδυνος», Συνέσιος, Λόγος περί Βασιλείας, σ. 248-249 του βιβλίου

-[η ειρηνική ενσωμάτωση των Γότθων], Θεμίστιος, «Λόγος χαριστήριος», 211 στο «Μακεδονία, ένα ταξίδι στη χώρα του Αλεξάνδρου», σ. 54: www.ediamme.edc.uoc.gr/diaspora2/download.php?id=5904940

-πηγή 9 [η πολιτική του Ανατ. Ρωμαϊκού κράτους απέναντι στους Βησιγότθους], σ. 253 του βιβλίου

-[Η σχολή της Μαγναύρας και ο αριθμός εδρών διδασκαλίας στη λατινική και ελληνική γλώσσα], Θεοδοσιανός Κώδικας, Διάταγμα Θεοδοσίου Β΄. 425 μ.Χ., Λίγη ακόμη Ιστορία…, Β΄ Γυμνασίου, κεφ. 1.«Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία αλλάζει. Η αρχή μιας νέας εποχής», σ. 2:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/263

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Ανάδειξη με τη βοήθεια χαρτών και πηγών της διαφορετικής τύχης των δύο τμημάτων της αυτοκρατορίας μετά τον χωρισμό της από τον Θεοδόσιο Α΄ το 395 μ.Χ. μέχρι την πτώση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το 476 μ.Χ. και την ίδρυση βαρβαρικών βασιλείων.

2. Σχολιασμός των επιχειρημάτων υπέρ ή κατά της ενσωμάτωσης των βαρβάρων στο Βυζάντιο με βάση τα κείμενα του Θεμίστιου και του Συνέσιου. Αναζήτηση αναλογιών με σημερινές καταστάσεις.

3. Ανάδειξη των τρόπων με τους οποίους αντιμετώπισαν το ανατολικό και το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας το ζήτημα της μεγάλης μετανάστευσης των λαών.

4. Επισήμανση των στοιχείων που τεκμηριώνουν τον εξελληνισμό του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους.

2 ώρες 
VII.  2 ώρες
Συνοπτική παρουσίαση : Η ανασύσταση της ρωμαϊκής οικουμένης, σ.256-258

Υποστηρικτικό υλικό: 

-διαδραστικός Χάρτης της βυζαντινής αυτοκρατορίας από το 526 μ.Χ.:

http://qed.princeton.edu/main/MG/Empires/Byzantine_Empire

-Χάρτης της βυζαντινής αυτοκρατορίας, 565 μ.Χ.:

http://byzantium.seashell.net.nz/index.php

-Διαδραστική εφαρμογή, «Στρατιωτικές επιχειρήσεις Ιουστινιανού», Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9311

Προτεινόμενη δραστηριότητα: 

Ανάδειξη με τη βοήθεια χαρτών της πολιτικής ανασύστασης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και των προβλημάτων που παρουσιάστηκαν στα βόρεια και ανατολικά σύνορα.

Αναλυτική παρουσίαση: Η ελληνοχριστιανική οικουμένη, σ. 258-260

Υποστηρικτικό υλικό: 

-«Θεματικό χρονολόγιο Ιουστινιανού», Φωτόδενδρο, 

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/9125?locale=el

-Πηγή, [Ομιλία Ιωάννη Χρυσόστομου κατά των δυνατών, τέλη 4ου αι.], Ιωάννης Χρυσόστομος, Ομιλίες, στο Λίγη ακόμη Ιστορία.., Β΄ Γυμνασίου, κεφ. 1 «Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία αλλάζει. Η αρχή μιας νέας εποχής», σ. 3:

http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/263

-Πηγές, [απόσπασμα από το νόμο του 534 (Πανδέκτης) σχετικά με τη δύναμη του αυτοκράτορα και διάταγμα του 529 (Ιουστινειάνιος Κώδικας) σχετικά με την απαγόρευση της ειδωλολατρείας], Λίγη ακόμη Ιστορία…, Β΄ Γυμνασίου, κεφ. 1 «Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία αλλάζει. Η αρχή μιας νέας εποχής», σ.18: http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/263

-πηγή 3, σ. 260 του βιβλίου.

Προτεινόμενες δραστηριότητες: 

1. Περιγραφή του προβλήματος της προστασίας και των δυνατών, σύμφωνα με τις πηγές. Αξιολόγηση της απόφασης του αυτοκράτορα. (Εξέταση του φαινομένου της προστασίας στη διαχρονία του από την εποχή των μέσων του 3ου αι. μ.Χ. ).

2. Η αυτοκρατορική ιδεολογία μέσα από τον «Έφιππο ανδριάντα του Ιουστινιανού», Φωτόδενδρο: 

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-8590

3.Το αυτοκρατορικό ιδεώδες μέσα από την τέχνη της ύστερης αρχαιότητας /πρωτοβυζαντινής περιόδου : ψηφιδωτό Αγίας Σοφίας με Κωνσταντίνο και Ιουστινιανό (http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9471), ψηφιδωτά Αγίου Βιτάλιου στη Ραβέννα (βλ. σύντομο βίντεο για τον ΄Αγιο Βιτάλιο της Ραβέννας:https://www.youtube.com/watch?v=ctWlKF-Jrjs ή σχετικές εικόνες από το διαδίκτυο).

4. Αγώνας λόγων: Ανταλλαγή επιχειρημάτων ανάμεσα σε δύο ομάδες μαθητών, με θέμα: «Ιουστινιανός, τελευταίος ρωμαίος αυτοκράτορας ή πρώτος βυζαντινός αυτοκράτορας;».

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.