Βρισκόμαστε στο 1965
Ο Martin Seligman ξεκινά ένα συγκλονιστικό πείραμα, συγκλονιστικότερο από το γνωστό πείραμα του Ρώσου ψυχολόγου και συμπεριφοριστή Pavlov με την έκκριση σιέλου και ανάδειξη των εξαρτημένων ανακλαστικών του 1895. Το πείραμα του Seligman αποδεικνύει την διδασκόμενη αποδοχή της μοίρας από τους ζώντες οργανισμούς !
Ένας σκύλος – πειραματόζωο τοποθετείται σε ειδικό κλουβί από το οποίο δεν μπορεί να αποδράσει. Ακούγεται ο ήχος κουδουνιού και αμέσως διοχετεύεται ηλεκτρικό ρεύμα μέσα από τις «ράγιες» που υπάρχουν στο δάπεδο του κλουβιού. Ο σκύλος υπόκειται σε ηλεκτρικό σοκ. Η αλληλουχία ήχου και ηλεκτροσόκ επαναλαμβάνεται πολλές φορές και ο αναστατωμένος σκύλος αρχικά τριγυρνάει ανήσυχος τον περιορισμένο χώρο του κλουβιού του μόλις ακούσει τον ήχο του κουδουνιού. Μετά από πολλές επαναλήψεις, κουλουριάζεται και δέχεται στωικά τα ηλεκτροσόκ.
Κατόπιν, τοποθετείται σε ειδικό κλουβί που του δίνει τη δυνατότητα δραπέτευσης από ένα άνοιγμα, οπότε το μόνο που έχει να κάνει είναι να «πηδήξει πάνω από το φράκτη».
Όμως εδώ τα αποτελέσματα του πειράματος ήταν μη αναμενόμενα ! Ο σκύλος όχι μόνο δεν επιχείρησε να δραπετεύσει όταν άκουσε του κουδούνι που ήταν ο προάγγελος του οδυνηρού ηλεκτροσόκ αλλά παρέμεινε κουλουριασμένος και πάλι αναμένοντας τη μοίρα του πόνου.
Το πείραμα του Seligman μας βοηθά να εξάγουμε συμπεράσματα για το πώς λειτουργεί ο άνθρωπος σε εθισμό στην κατάθλιψη, στη μοναξιά που τη δέχεται σαν μοιραία εξέλιξη της ζωής του, στην πολιτική ζωή που δέχεται ότι ποτέ δεν θα υπάρξουν ικανοί να κυβερνήσουν, οι αρρώστιες της γήρανσης περιμένουν, η οικονομική κατάσταση θα επιδεινώνεται, ποτέ δεν θα ξαναερωτευθούν όπως κάποτε, η παρακμή του σώματος σημαίνει ένα τέλος που έρχεται, η κοινωνική απομόνωση επεκτείνεται ανεπίστροφα κ.α.
Το πείραμα του Seligman επαναλήφθηκε τριάντα χρόνια μετά με αρουραίους, οι οποίοι σημειωτέον γονιδιακά μας προσεγγίζουν περισσότερο. Καθώς λοιπόν στη δεύτερη φάση του πειράματος υπήρξε πάλι ο φράχτης που έδινε τη δυνατότητα στους αρουραίους να πηδήξουν, κάποιοι όντως πήδηξαν το φράχτη και δραπέτευσαν. Μήνες μετά διαπιστώθηκε, ότι αυτοί που παρέμειναν αδρανείς όπως οι κουλουριασμένοι σκύλοι του Seligman ανέπτυξαν όγκους στον εγκέφαλο σε πολύ μεγαλύτερη αναλογία από τους «δραπέτες». Αυτό ερμηνεύεται με τρεις πιθανούς τρόπους:
1. Οι αρουραίοι που δραπέτευσαν δεν υπέστησαν ηλεκτροσόκ ενώ οι παραμείναντες δέχτηκαν επανειλημμένα ηλεκτροσόκ που επέδρασαν στη φυσιολογία του εγκεφάλου.
2. Οι δραπέτες είναι προικισμένοι με καθολικότερους μηχανισμούς άμυνας στο επιθετικό περιβάλλον.
3. Οι υποτακτικοί αρουραίοι ανέπτυξαν στρες στον εγκέφαλο που αργότερα δημιούργησε τους όγκους. Αντίθετα οι επιβιώσαντες από τους όγκους αμύνθηκαν αποτελεσματικά στο στρες.
