Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ´ Γυμνασίου: Ενότητα 9η-Οι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή

Α. Κείμενο

Στο έργο του Κρίτων ο Πλάτων παρουσιάζει τα επιχειρήματα που προέβαλε ο Σωκράτης αποκρούοντας τις προτάσεις των φίλων του να δραπετεύσει πριν από την εκτέλεση της θανατικής ποινής που του επιβλήθηκε από το δικαστήριο της Ηλιαίας (399 π.Χ.). Η κατηγορία που οδήγησε τον Σωκράτη στην καταδίκη ήταν ότι πίστευε σε άλλους θεούς από εκείνους που τιμούσε η πόλη του και ότι διέφθειρε τους νέους. Η δικαιολόγηση της άρνησής του να δραπετεύσει ήταν δύσκολη, καθώς οι φίλοι του υποστήριζαν ότι η δραπέτευσή του δε θα αποτελούσε αδικία αλλά θεραπεία μιας αδικίας. Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης παρουσιάζει τους νόμους προσωποποιημένους να του υποβάλλουν ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης δραπέτευσής του.

Eἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν, εἴθ’ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο, ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο· Εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατες, τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν; Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος; Ἢ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι, ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται; Τί ἐροῦμεν, ὦ Κρίτων, πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα; Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι, ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ, εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι. Ἢ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι «Ἠδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινεν;» Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν;

Πλάτων, Κρίτων 50a-c

Μετάφραση

  ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν,

Αν, ενώ σκοπεύουμε εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ,

εἴθ’ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο,

είτε όπως αλλιώς ταιριάζει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη,

ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως

αφού έρχονταν οι νόμοι και οι δημόσιες αρχές (το σύνολο των πολιτών)

ἐπιστάντες ἔροιντο·

και σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουν:

Εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατες, τὶ ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν;

Πες μας, Σωκράτη, τι έχεις στο νου σου να κάνεις;

Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς

Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς

διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι

σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις

καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος;

και όλη την πόλη όσο περνάει από το χέρι σου;

Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε

Ή φαντάζεσαι ότι είναι δυνατό

ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι,

να υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί

ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν

στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη

ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται;

αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες;

Τί ἐροῦμεν, ὦ Κρίτων, πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα;

Τι θα πούμε, Κρίτωνα, σ’ αυτά και σ’ άλλα παρόμοια;

Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι, ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ, εἰπεῖν

Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει, κι ιδιαίτερα ένας ρήτορας

ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου

για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί

ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι.

ο οποίος ορίζει οι δικαστικές αποφάσεις να έχουν κύρος.

Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι

Ή θα πούμε σ’ αυτούς ότι

«Ἠδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινεν;»

«επειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε δίκαια τη δίκη»;

Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν;

Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο;

 

Ερωτήσεις

  1. Ποια συνέπεια θα έχει, σύμφωνα με τα λεγόμενα των νόμων, η απόδραση του Σωκράτη από τη φυλακή; Ποια είναι, σύμφωνα με το κείμενο, η απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση και τη διασφάλιση της σταθερότητας της πολιτείας;

Η απόδραση του Σωκράτη από τη φυλακή, σύμφωνα με τους νόμους, θα ακύρωνε και θα κατέλυσε του νόμους άρα και την ίδια την πόλη, αφού η πόλη στηρίζεται στους νόμους. Επίσης, θα καταργούσε τις δικαστικές αποφάσεις. Τέλος θα κατέστρεφε την πολιτεία αφού η σταθερότητα και η επιβίωση της πολιτείας προϋποθέτει να είναι έγκυροι οι νόμοι και τηρούνται από τους πολίτες.

2. Πώς εξηγείτε την άρνηση του Σωκράτη να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που του δίνουν οι φίλοι του να αποδράσει; Πώς θα τον χαρακτηρίζατε ως πολίτη και ως δάσκαλο;

Ο Σωκράτης πιστεύει σε μια ευνομούμενη κοινωνία, στην οποία οι πράξεις του καθένας επηρεάζουν τη συνολική ισορροπία της. Κάθε άνθρωπος αποτελεί ένα μικρό λιθαράκι στο οικοδόμημα της κοινωνίας που επηρεάζει τη συνοχή της. Δικαιολογημένα επομένως υποτάσσει τον εαυτό του στο καλό του συνόλου, πράγμα που δείχνει συνέπεια μεταξύ πράξεων και λόγων, βασικό χαρακτηριστικό κάθε σωστού δασκάλου. Περαιτέρω, σκοπός του είναι να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για τους νέους μαθητές του, που θα διαχειριστούν το μέλλον της Αθήνας και που πρέπει να έχουν αίσθηση ότι κανείς δεν μπορεί να είναι υπεράνω των νόμων. Η άρνησή του είναι συνεπής με τις γενικότερες αντιλήψεις του σχετικά με τη σημασία που έχει η υπακοή στους νόμους για την εύρυθμη λειτουργία της πόλης.

3. Σε αρκετές περιπτώσεις ένας πολίτης ή μια κατηγορία πολιτών ενός σύγχρονου δημοκρατικού κράτους θεωρούν ότι θίγονται τα συμφέροντά τους από μια νομοθετική ρύθμιση. Ποια, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να είναι η στάση τους;

Οι σύγχρονες δημοκρατικές πολιτείες είναι, σε σύγκριση με τη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, απρόσωπες και περίπλοκες. Γι’ αυτόν τον λόγο πολλές φορές κάποιες αποφάσεις του κράτους μπορεί να θίγουν συμφέροντα πολιτών. Προκύπτει έτσι αφενός η υποχρέωση της πολιτείας να ισορροπεί μεταξύ των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων των πολιτών της, αφετέρου η υποχρέωση των πολιτών να υποστηρίζουν τις θέσεις τους και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους με δίκαιο και δημοκρατικό τρόπο λαμβάνοντας πρόνοια ώστε να μη θίγονται τα συμφέροντα άλλων. Επιπλέον οι πολίτες θα πρέπει να λειτουργούν με βάση το συλλογικό και όχι το ατομικό συμφέρον.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.