Η οργάνωση του κόσμου στη βάση δυαδικών σχημάτων αντίθεσης αποτελεί κεντρική δομική αρχή της αρχαίας ελληνικής σκέψης, η οποία φυσιολογικά βρήκε εφαρμογή και στην τραγωδία. Τα τραγικά έργα στήνονται στη βάση συμμετρικών σχέσεων, που αναπτύσσονται στο επίπεδο της δραματικής αφήγησης και δομής (αντιθέσεις ανάμεσα σε ολόκληρες σκηνές ή τμήματά τους, ακόμη και ανάμεσα στα διαφορετικά έργα μιας τραγικής τριλογίας ή τετραλογίας), στο επίπεδο της χαρακτηρολογίας (αντιστίξεις ανάμεσα στα δραματικά πρόσωπα που αναδεικνύουν αρχετυπικές συγκρούσεις ανάμεσα στους χαρακτήρες), αλλά και στο επίπεδο της θεματολογίας (αντινομίες ανάμεσα σε σύμβολα ή θέματα, καθώς και ανάμεσα σε έννοιες, όπως αυτές που ορίζουν τηνΗλέκτρα του Σοφοκλή, δηλαδή τα ζεύγη φίλοι/ἐχθροί, λόγος/ἔργον και φως/σκοτάδι — ζεύγος από το οποίο παράγονται οι επιμέρους αντιθέσεις ανάμεσα στην αλήθεια και την ψευδαίσθηση, τη ζωή και τον θάνατο, την ευτυχία και τη δυστυχία). Οι αντιθέσεις αυτές, οι οποίες συχνά αποδομούνται (οι πόλοι τους δηλαδή αντιστρέφονται ή αποκαλύπτεται η συμβατική, τεχνητή και εν τέλει προβληματική τους φύση), αποτελούν τους άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η πλοκή, οριοθετούνται οι σχέσεις μεταξύ των πρωταγωνιστών και αρθρώνεται θεατρικά η θεματική και η ιδεολογία της δράσης.

Στην Ηλέκτρα, το όψιμο αυτό έργο του Σοφοκλή, το οποίο διαποτίζεται από τη σοφιστική σκέψη (αν και με τρόπο λιγότερο προφανή συγκριτικά με τον Φιλοκτήτη), ο δραματικός ποιητής αξιοποιεί τα προαναφερθέντα αντιθετικά ζεύγη, για να ορίσει σχηματικά τη σχέση ανάμεσα στα δύο παιδιά του Αγαμέμνονα, την Ηλέκτρα και τον Ορέστη. Στην περίπτωση της Ηλέκτρας, με άλλα λόγια, οι επιμέρους αντιθέσεις (πλην του ζεύγους φίλοι-ἐχθροί, βεβαίως) φαίνεται τελικά να εκπορεύονται, εν μέρει έστω, από την κεντρική αντιδιαστολή μεταξύ του γιου και της κόρης του Αγαμέμνονα, που έχουν ορίσει ως σκοπό της ζωής τους την εκδίκηση για τον φόνο του πατέρα τους, αλλά που οι συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργούν και το δραματικό ήθος από το οποίο χαρακτηρίζονται είναι στοιχεία εντελώς αποκλίνοντα. Με σκοπό μάλιστα να τονίσει την πραγματική ή φαινομενική πόλωση μεταξύ της Ηλέκτρας και του Ορέστη, ο Σοφοκλής φροντίζει, αναβάλλοντας για το τέλος την αναγνώριση (η οποία στον Αισχύλο και τον Ευριπίδη συμβαίνει στην αρχή), να διατηρεί τους δύο χαρακτήρες σε απόσταση κατά το μεγαλύτερο διάστημα του έργου, βάζοντάς τους να λειτουργούν σε απολύτως διακριτές σφαίρες δράσης.

Ολόκληρο το άρθρο μπορείτε να το διαβάσετε στο http://antonispetrides.wordpress.com

Προηγούμενο άρθροΣεμινάριο για εκπαιδευτικούς «η δημιουργική γραφή στο σχολείο: μαθαίνουμε παίζοντας»
Επόμενο άρθρο«Το Διαδίκτυο στη ζωή μας: Μάθηση, Ψυχαγωγία, Ασφάλεια»
Ο Αντώνης Κ. Πετρίδης (γεν. 1975) είναι αριστούχος απόφοιτος κλασικής φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Cambridge (Trinity College). Υπηρετεί ως Επίκουρος Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πρόγραμμα “Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό” του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα κινούνται κυρίως γύρω από το αρχαίο ελληνικό θέατρο και την ελληνιστική λογοτεχνία. Από το 2009 ανήκει στην ομάδα που συνέγραψε και εποπτεύει την εφαρμογή του Νέου Αναλυτικού Προγράμματος για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών στη Μέση Εκπαίδευση. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας έχει αναλάβει την πτυχή της Αρχαίας Γραμματείας από Μετάφραση στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.